نقد نظریه رایج برنامه درسی پنهان؛ ضرورت چرخش پارادایمی از برنامه درسی قصد نشده به برنامه درسی قصد شده

نویسندگان

1 استادیار برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکتری برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف مقاله حاضر، نقد نظریه رایج برنامه درسی پنهان از منظر رویکرد غیر قصد شده این نوع برنامه درسی است. آنچه امروزه در ادبیات برنامه درسی، پنهان خوانده می‌شود ناظر به یادگیری‌های ضمنی است که یادگیرنده بدون قصد قبلی سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان برنامه درسی، بدان دست پیدا می‌کند. درواقع آنچه در طیف کنترلی برنامه‌ریزان درسی قرار ندارد، برنامه درسی پنهان خوانده‌شده است. این مقاله بر آن است نقدی بر این رویکرد داشته، این نوع نگاره و نگاه را به چالش کشیده و در عوض نگاه متفاوت و بدیلی ارائه نماید. در نگاه جدید، استدلال می‌شود برنامه درسی پنهان اساساً نمی‌تواند قصد نشده نباشد، چون در این صورت با مفهوم برنامه و به‌تبع آن، برنامه درسی پنهان در تضاد خواهد بود. این نوشتار استدلال می‌کند که یادگیری‌های دیگری غیر از برنامه درسی قصد شده در کلاس وجود دارد و شاید پر کشش‌تر و پرانرژی‌تر از برنامه درسی رسمی باشد، اما نمی‌تواند عنوان آن «برنامه» و «پنهان» باشد. این نوع پدیده می‌تواند هر چیزی به‌غیراز برنامه درسی پنهان باشد. همان‌طوری که در اصل مقاله نیز بدان اشاره شده است، محقق آن را «یادگیری» می‌نامد، آن هم یادگیری ضمنی، اما آن را برنامه درسی نمی‌داند و نیز به آن برنامه درسی پنهان اطلاق نمی‌کند. پایان مقاله، تأکید خود را بر ارائه قرائتی متفاوت از قرائت رایج برنامه درسی پنهان اختصاص داده و مؤلفه‌های این نوع برنامه را که اتفاقاً هم پنهان است و هم قصد شده در اختیار خواننده قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of Current Theory of Hidden Curriculum: The Need for a Paradigm Shift from Unintended Curriculum to Intended

نویسندگان [English]

  • A Sadeghi 1
  • F H 2
1 استادیار برنامه درسی دانشگاه علامه طباطبائی
2
اسکندری، حسین (1387). برنامه درسی پنهان. تهران: نسیما
امینی، محمد (1389). «رابطه بین جو سازمانی و برنامه درسی پنهان در مدارس متوسطه شهرستان دهلران»؛ مجله تازه‌های پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، شماره، 3 صص 45-69.
آقا گل زاده، فردوس (1393). همایش بومی‌سازی علوم انسانی (سخنرانی). مشهد
بوردیو، پی یر (1972). نظریه کنش (ترجمه مرتضی مردیها). (1381). تهران: نقش و نگار
بیجندی، محمدصادق (1386). مقایسه تأثیر برنامه درسی پنهان بر آموخته‌های دانشجویان دانشکده علوم تربیتی و روا‌‌ن‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی با دانشجویان دانشگاه علم و فرهنگ به‌عنوان یک دانشگاه غیردولتی؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران
تقی پورظهیر، علی (1385). مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی آموزشی و درسی. تهران: آگاه
جکسون، فیلیپ (1394). مفهوم شناسی برنامه درسی؛ تأملی بر تعاریف و دیدگاه‌ها و نقش متخصصان برنامه درسی. (ترجمه غلامرضا یادگارزداه و سارا نیک پناه). تهران: نور علم
رضوانی، محمود (1380). تبیین برنامه درسی پنهان در درس بینش اسلامی دوره متوسطه و ارائه راهبردهایی برای استفاده از این برنامه در آموزش اثربخش دینی؛ پایان‌نامه دکتری برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه تربیت‌معلم.
سبحانی نژاد، مهدی و امیری، زهرا (1391). تأثیر مؤلفه‌های برنامه درسی پنهان بر بعد سیاسی هویت اسلامی- ایرانی (دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران). دو فصلنامه مطالعات قدرت نرم.2(8)،63-80
شارع پور، محمود (1392). جامعه‌شناسی آموزش و پرورش. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه
فتحی واجارگاه، کورش (1392). برنامه درسی به سوی هویت‌های جدید؛ شرحی بر نظریات معاصر برنامه درسی. تهران: آییژ
فتحی واجارگاه، کورش و واحد چوکده سکینه (1385). شناسایی آسیب‌های تربیت شهروندی در برنامه درسی پنهان: نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن. فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 17(5)
فتحی واجارگاه، کورش؛ موسی پور، نعمت‌الله و یادگارزاده، غلامرضا (1393). برنامه‌ریزی درسی آموزش عالی (مقدمه‌ای بر مفاهیم، دیدگاه‌ها و الگوها). تهران: موسسه کتاب مهربان نشر
قادری، مصطفی (1389). نظریه انتقادی تعلیم و تربیت: نقد برنامه درسی مدرنیته و سرمایه داری متأخر. تهران: دانش‌پژوه
قادری، مصطفی (1393). عمل و نظریه در مطالعات برنامه درسی. تهران: آوای نور
قورچیان، نادرقلی (1373). تحلیلی از برنامه درسی مستمر، بحثی نو در ابعاد ناشناخته آموزشی، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی. (5)
گرامشی، آنتونیو (1971). دولت و جامعه مدنی (ترجمه عباس میلانی). (1383). تهران: اختران
ملکی، حسن (1385). برنامه‌ریزی درسی (راهنمای عمل). تهران: مدرسه
موسی پور، نعمت‌الله (1394). جلسه کرسی نظریه‌پردازی آقای علیرضا صادقی. دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی
مهرمحمدی، محمود (1381). برنامه درسی: رویکردها، دیدگاه‌ها و چشم‌اندازها. مشهد: به نشر
مهرمحمدی، محمود (1387). بازاندیشی فرایند یاددهی – یادگیری. تهران: مدرسه
 
Ausbrooks, R. (2000). What is school‘s hidden curriculum teaching your child.
Bernstein, B. (1972). A critique of the concept of compensatory education.
Bourdieu, P. (1972). 1977Outline of a Theory of Practice. Trans. Richard Nice. Cambridge: Cambridge University Press.
Cubukcu, Z. (2012). The Effect of Hidden Curriculum on Character Education Process of Primary School Students. Educational Sciences: Theory & Practice, 12 (2).
De Lacey, P. R. (1970). A cross-cultural study of classificatory ability in Australia. Journal of Cross-Cultural Psychology, 1(4), 293-304.
Dreeben, R. (1976). The Unwritten Curriculum and Its Relation to Values*.Journal of Curriculum Studies, 8(2), 111-124.
Foucault, M. (1981). History of systems of thought. Philosophy & Social Criticism, 8(3), 353-359.
Giroux, H. A., & Purpel, D. E. (1983). The hidden curriculum and moral education: Deception or discovery?. Mccutchan Pub Corp.
Goodson, I. (1994). Studying the teacher's life and work. Teaching and Teacher Education, 10(1), 29-37.
Hargreaves, D. H., & Hargreaves, D. (2006). Social relations in a secondary school. Routledge.
Kentli, F. D. (2009). Comparison of hidden curriculum theories. European Journal of Educational Studies, 1(2).
Lakomski, G. (1988). Witches, weather gods, and phlogiston: The demise of the hidden curriculum. Curriculum Inquiry, 18(4), 451-463.
Logan, G. D. (1988). Toward an instance theory of automatization.Psychological review, 95(4), 492.
Margolis, E. (2001). The hidden curriculum in higher education. Psychology Press.
Snyder, B. R. (1970). The hidden curriculum.
Valente, T. W., Unger, J. B., Ritt-Olson, A., Cen, S. Y., & Johnson, C. A. (2006). The interaction of curriculum type and implementation method on 1-year smoking outcomes in a school-based prevention program. Health education research, 21(3), 315-324.
Vallance, E. (1982). The practical uses of curriculum theory. Theory into Practice, 21(1), 4-10.
Woods, P. (2011). Divided school (Vol. 206). Routledge.