تحلیل محتوای کتاب‌های درسی تاریخ رشته علوم انسانی براساس دیدگاه اسلامی عمل در آموزش تاریخ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

2 بخش علوم تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهیدباهنر کرمان، کرمان، ایران

3 دبیر آموزش و پرورش شهرستان سیرجان، کرمان

چکیده

هدف این پژوهش تحلیل محتوای کتاب­های درسی تاریخ رشته علوم انسانی دوره دوم متوسطه براساس دیدگاه اسلامی عمل در آموزش تاریخ با روش تحلیل محتوای قیاسی- مضمونی- کمی، می­باشد. بدین­منظور، ابتدا دو سازه مفهومی براساس این دیدگاه تدوین شده است و  پس از اعتباریابی آنها، چهار کتاب تاریخ (1) ایران و جهانِ باستان، تاریخ (2) از بعثت پیامبر (ص) تا پایان صفویه، تاریخ ایران معاصر و تاریخ­شناسی، براساس آنها تحلیل­شده­اند. نتایج  پژوهش نشان­می­دهد که اغلب مقوله­ها و شاخصه­های ناظر به آموزش تاریخ براساس دیدگاه اسلامی عمل، در این کتب، بطور هدفمند و جامع مورد توجه مؤلفان محترم قرار­نگرفته­اند. چنان­که فراوانی برخی شاخص­ها، «صفر» درصد می­باشد. «شخصیت­ستایی»، نگاه سیاه/ سفید به شخصیت­ها، عدم نگاه جامع به تاریخ و فروکاهش آن به تاریخ سلسله حکومت­ها، عدم ارتباط مسائل کنونی دانش­آموزان با مباحث تاریخی، فقدان تبیین­های مختلف درباره  رخدادها و مسائل تاریخی مناقشه­برانگیز، و ...، از مهمترین آسیب­های این کتب براساس دیدگاه اسلامی عمل در آموزش تاریخ می­باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Content Analysis of History Textbooks in Humanities based on Islamic View of Action in History Education

نویسندگان [English]

  • morad yari dehnavi 1
  • sara asadpor 2
  • ali shaba 3
1 Assistant Professor of Philosophy of Education Department of Educational Sciences Faculty of Literature and Humanities Shahid Bahonar University of Kerman Afzali Square, Kerman, Iran.
2 Assistant Professor of Philosophy of Education Department of Educational Sciences Faculty of Literature and Humanities Shahid Bahonar University of Kerman Afzali Square, Kerman, Iran.
3 A teacher in Sirjan
چکیده [English]

The purpose of this study was to analyze the content of history textbooks in humanities at high school, based on the Islamic view of action in history education. To this end, two conceptual constructs have been defined based on this view, a deductive-thematic-quantitative content analysis method was used to analyze four books. The results of the quantitative and qualitative analysis of each one of these books revealed that most of the categories and sub-categories relevant to history education based on the Islamic view of action have not been purposefully and comprehensively taken into account by the authors of these books as the frequency of some categories is “zero”, including a black/white view of characters, lack of a comprehensive view of history and reducing it to a review of dynasties.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "content analysis"
  • "textbooks of history"
  • "Islamic view of action"

اصل مقاله

فصلنامه بر اساس مصوبه هیات تحریریه از ابتدای سال 1400 از انتشار مقالات تهیه شده محدود به روش تحلیل محتوا، منع شده است. با وجود این، مقالاتی که قبلا در فرایند داوری وارد شده‌اند در صورت تأیید، منتشر خواهند شد.

مراجع

اسدپور (1396). تحلیل محتوای کتاب درسی تاریخ ایران و جهان باستان پایه دهم بر اساس مؤلفه­های تفکر انتقادی. چهارمین همایش آموزش تاریخ در مدارس،کرمان.
باقری، خسرو (1382) هویت علم دینی، تهران: دفتر نشر معارف اسلامی
باقری، خسرو (1389). الگوی مطلوب آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارت مدرسه
باقری، خسرو (1391) شخصیت­شناسی در تاریخ با تأکید بر واقعه عاشورا (برگرفته از سایت آدکادمیا: https://tehran.academia.edu/KhosrowBagheri)
باقری، خسرو (1389). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
باقری، خسرو (1389). درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران (فلسفه برنامه درسی)، جلد دوم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
باقری، خسرو، سجادیه، نرگس، توسلی، طیبه (1389). رویکردها و روش­های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت،تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
پروانه، فرهاد (1399). تحلیل کتاب‌های درسیِ تاریخِ مقطع متوسطه نظام آموزشی ایران در دوره پهلوی دوم از منظر بررسی و مقایسه مؤلفه­های هویّت ملّی با هویّت دینی، فصلنامه آموزش­پژوهی (دانشگاه فرهنگیان)، دوره ششم، شماره23،صص45-29.
ثنایی، محمد مجید (1393). تحلیل محتوای کمی و مقایسه کتاب‌های درسی تاریخ دوره متوسطه از منظر مفاهیم شیعه. دانشگاه پیام نور مرکز تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی (پایان­نامه).
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش (1396). تاریخ (1) ایران و جهانِ باستان، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش (1396). تاریخ (2) از بعثت پیامبر تا پایان صفویه، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش (1396). تاریخ معاصر ایران، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش (1396). تاریخ­شناسی پیش­دانشگاهی، تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
سجادیه، نرگس؛ باقری، خسرو (1390). هدف­های درس تاریخ براساس رویکردی اسلامی در فلسفه برنامه درسی، فصلنامه پژوهش­های برنامه­ریزی درسی، وابسته انجمن مطالعات برنامه درسی ایران،، 1 (1)، ص 132 – 127.
سجایه، نرگس؛ محمدی پویا، سهراب (1396). تحلیل تطبیقی محتوای کتاب‌های تعلیمات اجتماعی چاپ قدیم و جدید پایه چهارم ابتدایی بر اساس اصول معرفت­شناختی تربیت، فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 12 (47)، ص 94 – 69.
عابدی، جعفری؛ تسلیمی، حسن؛ فقیهی، محمدسعید (1390). تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، فصلنامه مطالعات راهبردی، 5 (2)، ص 198 – 151.
غیاثی، پروین؛ فانی، حجت­اله؛ ابازری، زهرا؛ خواجه­زاده، رزاق (1390). تحلیل محتوای کتاب تاریخ معاصر ایران در دوره­ی متوسطه از بعد تفکر انتقادی، فصلنامه­ی علمی- پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی،  2 (4)، ص 203 - 199.
فرزانفر، جواد؛ قائدی، یحیی؛ نقیب­زاده، میرعبدالحسین؛
مطالعات برنامه درسی
دوره 16، شماره 61 - شماره پیاپی 61
با تمرکز بر آموزش و برنامه درسی دوره متوسطه
شهریور 1400
صفحه 175-204

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 مهر 1400
  • تاریخ پذیرش: 22 مهر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار