ارتقای سواد مالی و تصمیم گیری مالی از طریق برنامه درسی ریاضی مدرسه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید بهشتی و سردبیر مجله رشد آموزش ریاضی

2 گروه ریاضی، دانشکده علوم ریاضی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران

3 استادیار آموزش ریاضی، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی

چکیده

بررسی مباحث مالی در کتاب­های درسی ریاضیِ دهه­های 40، 50 شمسی در ایران، نشان می­دهد آموزش سواد مالی و ایجاد توانایی­های تصمیم­گیری مالی، بخشی از برنامه درسی ریاضی بوده است. در گذشته، تدریس مباحث مالی که در زمان خود «نو» بودند، از طریق کتاب­های درسی آموزش داده می­شد و ابزار آن، نماد «مال» یعنی «پول» و «سکه» بود. با این وجود، هدف و رویکرد این بخش از برنامه در کتاب­های درسی ریاضی دهه 90 تغییر کرده و نوع پرداختن به این مباحث، استفاده از نماد «مال» به عنوان ابزاری برای آموزش اعداد و سایر مباحث ریاضی مرتبط به آن است. از این گذشته در سال 2015، مطالعه «پیزا» در مورد ارزیابی سواد مالی و توانایی­های تصمیم­گیری مالی با حمایت «سازمان همکاری و توسعه اقتصادی» انجام شد و بر اساس نتایج آن، این سازمان چند توصیه راهنما برای ارتقای سواد مالی ارائه داد. علاوه بر این، مؤسسه­های دیگری نیز از جمله جامپ­استارت، استانداردهای «سواد مالی» را تدوین نمودند. بنابراین با توجه به پیشینه غنی آموزش مفاهیم مالی از طریق برنامه درسی ریاضی در گذشته، توصیه می­شود که آموزش و ارتقای سواد مالی و توانایی تصمیم­گیری مالی، با درس گرفتن از گذشته و الگوهای جدید جهانی، به شکلی منسجم و هدفمند، با برنامه درسی ریاضی تلفیق شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Enhancing Financial Literacy and Financial Decision Making via School Mathematics Curriculum

نویسندگان [English]

  • zahra gooya 1
  • Athar Firuzian 2
  • soheila Gholamazad 3
1 shahid beheshti university
2 Practical Mathematics, faculty of mathematics, shahid beheshti university, tehran
3 Institute for Educational Research
چکیده [English]

In 2015, OECD supported a study that was launched by PISA to assess students’ “financial literacy” and their ability to make financial decisions. Based on the results of this study, the OECD provided some guidance for the education systems at large regarding financial education and helping students to become conscious citizens taking part in their economic life and making appropriate decisions. As well, “Jumpstart” has presented a set of standards regarding mathematical literacy. Considering the importance of financial literacy the present research was conducted in Iran and mathematics textbooks of 90’s solar years (2010’s AC) were analyzed to trace the financial education. The qualitative content analysis was chosen as research method. The review of 1960s and 1970s indicated that financial education” was integrated as part of mathematics curriculum. On the other hand, financial literacy has been considered as a tool to teach numbers and some other related concepts in the 2010s mathematics textbooks. The research is concluded that integrating historical lessons and new international recommendations would be appropriate way of designing literacy education within the mathematics textbooks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Financial Literacy
  • Financial Decision- making
  • Financial Tools
  • Mathematics Curriculum
  • Qualitative Content Analysis
Amagir, A.; Groot, W.; van den Brink, H. M.; Wilschut, A. (2018). A review of financial-literacy Education Programs for Children and Adolescents. Citizenship, Social andEconomics Education; 2018, Vol. 17(1) 56– 80. Sage Publishing.
Bobbitt, F. (1918). The Curriculum. Houghton Mifflin Company.
FangHsieh, H. & Shannon, S. E. (2005). Three Approaches to Qualitative Content Analysis. Ualitative Health Research. Vol. 15 No. 9, November 2005, pp. 1277-1288
Jennifer, M.; Williams, B.; Bush, S. B.; Peters, S. A. & McGatha, M. B. (2015). On the money: Math activities to build financial literacy (eBook). NCTM.
Kennedy, D. (2010). Financial Education & the Curriculum: Head teacher of John Warner School.
Mandell, L. (2006). Financial Literacy: If it’s so Important, why Isn’t Improving? Network Financial Institute at Indiana State University: Policy Brief. 2006- PB-) April 2006.
National Standards for K-12 Personal Finance Education. 4th Edition (2nd Printing, 2017). Washington DC: Jump$tart Coalition for Personal Financial Literacy.
OECD. (2003). The PISA 2003 Assessment Framework-Mathematics, Reading, Science and Problem Solving; Knowledge and Skills. Paris: OECD Publications.
OECD INFE (2011) Measuring Financial Literacy: Core Questionnaire in
Measuring Financial Literacy: Questionnaire and Guidance Notes for conducting
an Internationally Comparable Survey of Financial literacy.
Paris: OECD.
OECD. (2017). PISA Financial Literacy Questions and Answers; PISA. OECD Publishing.
OECD. (2015). National Strategies for Financial Education. OECD/ INFE Policy Handbook. OECD Publication.
Opletalová, A. (2015). Financial education and financial Literacy in the Czech Education.Journal of Procedia - Social and Behavioral Sciences, 171. Elsevior. 
Organization for Economic Cooperation and Development (OECD). (2006). The importance of financial education .Policy brief. Retrieved on 13 august 2018 from www.oecd.org/finance/financial-education/37087833.pdf
Rudeloff, Michelle. (2019). The influence of informal learning opportunities on adolescents’ financial literacy. Empirical Research in Vocational Education AND Training. 11:11. Retrieved from https://doi.org/10.1186/s40461-019-0086-y
Sherraden, M. S.; Johnson, L.; Guo, B. et al.; Econ, J. F. I. (2011). Retrieved from https://doi.org/10.1007/s10834-010-9220-5. 32: 385.
Sole, M. A. (2014). Financial literacy: An essential component of mathematics literacy and numeracy. Journal of Mathematics Education; 5(2), 55-62. Teachers’ College.
United Nation Educational, Scientific and Cultural Organization- UNESCO. (1990). World Declaration on Education for All and Framework for Action to Meet Basic Learning Needs. Adopted by the World Conference on Education for All: Meeting Basic Learning Needs. Jomtien. Thailand. 5-9 March 1990. The Author.
 
سایت‌هایی که به آنها ارجاع داده شده است
 
منابع فارسی
احمدی، غلامعلی؛ امام­جمعه، سید محمدرضا؛ علیزاده کتنلوئی، لیلا (1394). بررسی میزان توجه به مؤلفه­های سواد مالی و اقتصادی در محتوای کتاب­های درسی دوره ابتدایی. فصلنامه پژوهش در برنامه­ریزی درسی؛ شماره 20، دوره دوم، سال دوازدهم، صص. 179 تا 192. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان.
برنامۀ درسی ملی جمهوری­ اسلامی ایران. (1390). سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی. وزارت آموزش و پرورش.
پیغامی، عادل و تورانی، حیدر. (1390). نقش برنامه درسی اقتصاد در برنامۀ تعلیم و تربیت رسمی و عمومی دنیا، ارائه یک برنامۀ عمل برای یک برنامۀ درسی مغفول. فصلنامه نوآوری­های آموزشی؛ شماره 37، سال نهم، صص. 31 تا 52. سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی. وزارت آموزش و پرورش.
چمن­آرا، سپیده. (1389). تحقیق عمل جمع­آوری داده­ها و اعتباربخشی به آن­ها (سلسله مقالاتی درباره­ی تحقیق عمل). مجله رشد آموزش ریاضی. شماره 2، دوره­ی 28، صص. 13 تا 16. دفتر انتشارات کمک ­آموزشی، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش.
فرودنتال، هانس. (1979). ریاضی جدید یا آموزش جدید؟ ترجمه زهرا گویا و سحر ظهوری زنگنه (1381). مجله رشد آموزش ریاضی. شماره 70، صص. 28 تا 38. دفتر انتشارات کمک آموزشی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش.
گویا، زهرا. (1377). یادداشت سردبیر. مجله رشد آموزش ریاضی. شماره 53. صص. 2 و 3. دفتر انتشارات کمک آموزشی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش.
گویا، زهرا. (۱۳۸۹). نقد و بررسی حوزه یادگیری ریاضی در سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. شماره ۱۸، سال پنجم، صص. ۱۴۷-۱۶۴. انجمن مطالعات برنامه درسی ایران.
گویا، زهرا. (1380). سیر تحول و شکل­گیری برنامه­های درسی ریاضی مدرسه­ای در ایران. مجله رشد آموزش ریاضی. شماره 104. صص. 4 تا 11. دفتر انتشارات کمک آموزشی، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، وزارت آموزش و پرورش.
کتاب­های درسی و کتاب­های راهنمای استفاده شده از دهه 1340 شمسی
حساب اول دبیرستانها. (1347). موسی آذرنوش، احمد بیرشک، حسن حریری، احمدعلی شریفی، جهانگیر شمس­آوری، غلامحسین صفری، عبدالغنی علیم­مروستی، تقی فاطمی، علی مدنپور، باقر نحوی، اقتدار هروآبادی و محسن هنربخش. وزارت آموزش و پرورش، شرکت سهامی طبع و نشر کتابهای درسی ایران.
حساب سوم دبیرستان. (1347). محمدباقر ازگمی، باقر امامی، غلامرضا بهینا، پرویز شهریاری و علی­اصغر شیخ­رضایی.  وزارت آموزش و پرورش، شرکت سهامی طبع و نشر کتابهای درسی ایران.
حساب و هندسه ششم دبستان. (1347). احمد بیرشک و جهانگیر شمس­آوری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
حساب اول دبستان. (1347). جهانگیر شمس­آوری (با همکاری محمود رضا). وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
حساب برای کلاس چهارم دبستان. (1347). تقی فاطمی و محسن هنربخش. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
حساب و هندسه چهارم دبستان. (1348). تقی فاطمی و محسن هنربخش. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
حساب سال چهارم. دبیرستان- مخصوص رشته ریاضی. (1346). موسی آذرنوش، احمد بیرشک، جهانگیر شمس­آوری، عبدالغنی مروستی، تقی فاطمی، باقر نحوی و محسن هنربخش.
 
کتاب­های درسی و کتاب­های راهنمای استفاده شده از دهه 1350 شمسی
راهنمای تدریس ریاضی اول دبستان. (1353). جهانگیر شمس­آوری و رضا محمود (1353). وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
ریاضی پنجم دبستان. (1353). جهانگیر شمس­آوری و پرویز شهریاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
ریاضی دوم دبستان. (1353). جهانگیر شمس­آوری و پرویز شهریاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
ریاضیات سوّم دبستان. (1352). جهانگیر شمس­آوری و پرویز شهریاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
ریاضیات چهارم دبستان. (1353). جهانگیر شمس­آوری و پرویز شهریاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
راهنمای تدریس چهارم دبستان. (1352). جهانگیر شمس­آوری و پرویز شهریاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
راهنمای تدریس دوم دبستان. (1352). جهانگیر شمس­آوری و پرویز شهریاری. وزارت آموزش و پرورش، سازمان کتاب­های درسی ایران.
آخرین کتاب­های درسی و کتاب­های راهنمای تألیف شده که مورد بررسی قرار گرفته شدند (دهه 1390 شمسی)
کتاب معلم ریاضی ششم دبستان. (1395). اسمعیل احمدی؛ جعفر اسدی­گرمارودی؛ مهدی ایزدی؛ محمدحسن بیژن­زاده؛ خدیجه بیات­فر؛ زهره پندی؛ علی حاجیلو؛ مرضیه حسنی؛ ملیحه دوستی؛ خسرو داودی؛ داود؛رضایی؛ ابراهیم ریحانی؛ شیما زهره­وند؛ فائزه شیخ­علیان؛ آزیتا صالحیان؛ شادی صفی­نیا؛ مجتبی قربانی­آرانی و ژیلا ملکی وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی.
کتاب معلم ریاضی پنجم ابتدایی. (1394). مهدی ایزدی؛ زهره پندی؛ خسرو داودی؛ زهرا رحیمی؛ محمدهاشم رستمی؛ ابراهیم ریحانی؛ شادی صفی­نیا؛ اکرم قابل­رحمت؛ محمّد مقاصدی. وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی. (تنها فصل اول این کتاب روی وبگاه بود که مورد بررسی قرار گرفت، ولی در تحلیل محتوا استفاده­ای از آن نشد.)
کتاب راهنمای تدریس ریاضیات چهارم دبستان. (1393). خسرو داودی، ؛ آرش رستگار،؛ ابراهیم ریحانی؛ شفیقه صفاری و وحید عالمیان. پایگاه اینترنتی دفتر تألیف کتابهای درسی ابتدایی و متوسطه نظری. http://talif.sch.ir/ تاریخ بازیابی: 05/06/1397. (این کتاب بررسی شد، ولی مورد ویژه­ای در آن نبود که در تحلیل به طور خاص به آن توجه شود.)
ریاضی اول دبستان (1396). وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی.
ریاضی پنجم دبستان (1397). وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی.
ریاضی چهارم دبستان (1396). وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی.
ریاضی دوم دبستان (1396). وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی.
ریاضی سوم دبستان (1396). وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی.
ریاضی ششم دبستان (1396). وزارت آموزش و پرورش، سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی، اداره کل چاپ و توزیع کتاب­های درسی.
کتاب راهنمای معلم ریاضی پایه سوم ابتدایی. پایگاه اینترنتی دفتر تألیف کتابهای درسی ابتدایی و متوسطه نظری. http://talif.sch.ir/. تاریخ بازیابی: 05/06/1397.
کتاب معلم ریاضی دوم دبستان. (1391). گروه ریاضی دفتر تألیف کتاب­های درسی ابتدایی و متوسطه نظری. سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی. وزارت آموزش و پرورش.