ردیابی مؤلفه‌های برابری آموزشی در برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تحقیقات آموزشی دانشگاه یاسوج

2 گروه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه یاسوج

چکیده

در سال 1390 سند تحول بنیادین نظام تعلیم و تربیت به تصویب رسید. یکی از مؤلفه‌های این سند تأکید بر برابری آموزشی بود. هدف اصلی پژوهش حاضر، ردیابی مؤلفه‌های کانونی برابری آموزشی در برنامه درسی قصد شده، تدریس شده و کسب شده در درس مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی در سال تحصیلی 95-1394 براساس مدل مک‌کوان بود. بر این اساس، سه مؤلفه کانونی برابری آموزشی (تکثر فرهنگی، جنسیت و وضعیت اقتصادی- اجتماعی) در کتاب‌هاى مطالعات اجتماعی به عنوان "برنامه درسی قصد شده " مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین تعداد دوازده نفر از معلمان دوره ابتدایی پایه‌های سوم تا ششم (هر پایه سه معلم) برای بررسی "برنامه درسی اجرا شده " و نیز دوازده نفر از والدین دانش‌آموزان دوره ابتدایی پایه‌های سوم تا ششم (هر پایه سه والد) در شهر شیراز برای بررسی "برنامه درسی کسب شده " به روش نمونه‌گیری هدفمند و تکنیک گلوله برفی تا حد رعایت قاعده‌‎ی نقطه اشباع انتخاب شدند.
نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که در برنامه درسی قصد شده، در مؤلفه جنسیت بر نقش مادری برای دختران و نقش اقتصادی برای پسران تأکید شده است. مؤلفه تکثر فرهنگی حوزه مغفول به شمار می‌رفت و در مؤلفه اقتصادی- اجتماعی بر شهرنشینی و قشر متوسط تأکید شده است. همچنین، در برنامه درسی اجرا شده، در مؤلفه جنسیت بر نقش مادری برای دختران و نقش اقتصادی برای پسران تأکید شده است، در مؤلفه تکثر فرهنگی، معلمان خود را مروج تکثر فرهنگی ندانستند و در مؤلفه اقتصادی- اجتماعی بر قشر متوسط شهری تأکید داشتند. از طرفی، در برنامه درسی کسب شده، نگرش دختران و پسران همسو بر استقلال مالی و کسب شغل و پایگاه اجتماعی بالا بود. همچنین عدم تساهل و مدارا در تفاوت‌های فرهنگی را در نگرش و رفتارشان نشان می‌دادند و بیشتر بر وضعیت اقتصادی- اجتماعی بالا و آن هم زندگی در شهرهای بزرگ تأکید داشتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Tracing components of educational equality in primary school social studies curriculum

نویسندگان [English]

  • M Mosallae 1
  • N Noshadi 2
1 Y.U
2 Y.U
اجتهادی، مصطفی. (1390). ریشه‌هاینابرابریدرجامعه امروز. وب سایت دانشگاه شهید بهشتی: www.sbu.ac.ir
ارسطو (1386). سیاست. ترجمه حمید عنایت. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی.
اسفیجانی، اعظم (1387). مقایسه کتابهای درسی علوم ایران آمریکا و انگلستان از نظر میزان توجه به مهارتهای گوناگون در پژوهش. فصلنامهمطالعاتبرنامهدرسی، سال دوم، ش 8.
اشتراوس، انسلم و کوربین، جولیت. (1390). مبانیپژوهشکیفی: فنونومراحل تولیدنظریه زمینه‌ای، ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
افشانی، عسگری ندوشن و فاضل نجف‌آبادی. (1388). بازتولید نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی. پژوهش زنان، دوره 7، شماره ی 1، صص 107-87.
افلاطون (1353). جمهور. ترجمه رضا کاویانی و محمد رضا لطفی. تهران. انتشارات ابن سینا.
ایمانی، محسن و مظفر، محمد. (1383). تحلیل محتوای کتاب هدیه‌های آسمان و کتاب کار پایه دوم دبستان چاپ سال 1381 درمقایسه با تعلیمات دینی چاپ سال 1380. فصلنامه نو آوری‌های آموزشی، شماره ی 7، صص 132-115.
تاج مزینانی، علی اکبر؛ حامد، مهدیه. (1393). بررسیتحولفرهنگجنسیتیدرکتبدرسی (مطالعه‌ایتطبیقیپیرامونکتابهایفارسیاولابتدایی سال‌های 1357، 1362 و 1382. فصلنامه علوم اجتماعی شماره 64، بهار 1393.
جمالی، فیروز؛ قنبری، ابوالفضل؛ پورمحمدی، محمدرضا. (1389). نگرشیبرمفهومنابرابریو مفاهیممرتبطباآندرمطالعاتاجتماعی- اقتصادی. مجله مدرس علوم انسانی. دوره چهاردهم، شماره دوم. حاضری، علی محمد و احمدپور خرمی، علیرضا. (1391). بازنمایی جنسیت در کتب فارسی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان در سال تحصیلی 89-1388. زن در توسعه و سیاست، دوره ی 10، شماره ی 3، صص 96-75.
حجازی، الهه. (1385). اصلاح سیمای زن در کتاب‌های دوره ابتدایی: راهی به سوی دستیابی به فرصت‌های برابر. فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره ی 87، صص 75-51.
خوشنویسان، ف؛ و همکاران. (1391). بررسیو تحلیلمحتوایکتاب‌هایدرسیتعلیماتاجتماعیوفارسی دوره ابتدائیوراهنماییایرانبرمبنایمؤلفه‌هایآموزش جهانی. کنفرانس بین المللی آموزش و جهانی سازی. تهران: مرکز ملی مطالعات جهانی سازی.
زینال تاج، فرزانه؛ دهقانی، مرضیه؛ پاک مهر، حمیده. (1393). بررسیمقوله فرهنگوقومیتدرمحتوایبرنامه‌هایدرسیمطالعات اجتماعیدوره ابتدایی. مجله ی علمی پژوهشی انجمن مطالعات برنامه ی درسی ایران. دوره چهارم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1393. صص 130-117.
سند تحول بنیادین. (1390). مشهد: وزارت آموزش و پرورش.
شاه حسینی، شهرزاد. (1387). تحلیلمحتوایکتاب‌هایفارسیوتعلیماتاجتماعیدوره ابتداییبراساس میزانبرخورداریآنها از مؤلفه‌هایقومی،ملیو جهانیشدن. مقاله پذیرفته شده در همایش جهانی شدن و بومی ماندن برنامه درسی چالش‌ها و فرصت‌ها. دانشکده علوم انسانى و اجتماعى دانشگاه مازندران.
عبدی، عطاءاله؛ لطفی، مریم. (1387).جایگاههویتملیدرکتبدرسیآموزشو پرورشمورد مطالعه کتب تاریخدوره دبیرستان. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات ملی، (3)، 72-53.
عراقیه، علی‌رضا؛ فتحی واجارگاه؛ کورش؛ فروغی ابری، احمد علی؛ فاضلی، نعمت‌الله. (1390). قومیت،پدیده‌اىآکسیموروندربرنامه درسىصریحمدارسمتوسطه ایران. فصل‌نامه نوآوری‌هاى آموزشى. شماره 40، سال دهم، زمستان 1390.
عریضی، سید محمدرضا و عابدی، احمد. (1382). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی بر حسب سازه انگیزه پیشرفت. نوآوری‌های آموزشی، دوره ی 2، شماره ی 5، صص 54-29.
علیخانی، محمدحسین، مهرمحمدی، محمود. (1383).بررسیپیامدهایقصد نشده (برنامه درسیپنهان) ناشیازمحیطاجتماعیمدارسدوره متوسطه اصفهان. علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه شهیدچمران اهواز.
فتحی واجارگاه، کورش و واحدچوکده، س. (1385). شناساییآسیب‌هایتربیتشهروندیدر برنامه درسی پنهان: نظامآموزشمتوسطهنظریاز دیدگاهمعلمانزنشهر تهرانو ارائه راهکارهاییبرایبهبود وضعیتآن.
فروتن، یعقوب. (1389). جامعه پذیری جنسیتی در کتاب‌های درسی مدارس ایران. زن در توسعه و سیاست، دوره ی 8، شماره ی 3، صص 216-195.
فروتن، یعقوب. (1390). بازنمایی الگوهای اشتغال زنان در متون درسی ایران. زن در توسعه و سیاست، دوره ی 9، شماره ی 2، صص 78-39.
محمدجانی، فرزاد؛ سعادتمند، زهره؛ کشتی آرای، نرگس. (1392). تحلیلمحتوایکتاب‌هایآموزشیدوره ابتداییبرمبنایمؤلفه‌هایآموزشجهانی. فصلنامه علمی پژوهشی آموزش و یادگیری، سال اول، شماره دوم، بهار 92.
وزیری، مژده، جهانی، شیدا. (1385). مهارت‌هایشهروندیمورد نیازدانش‌آموزاندبستان‌هایشهرستان زلزلهزده بم. نوآوری‌های آموزشی. 5(17)، 182- 163.
 
Ang, S., Dyne, L.V. (2008). Conceptualization of cultural intelligence. In Soon Ang and Linn Van Dyne (Eds.). Handbook of cultural intelligence theory, measurement and application (pp. 3-15). New York: M.E. Sharpe, Inc.
 Ang, Soon & Dyne, Line Van & Koh Christine. (2006). “Personalit Correlates of the For – Factor Model of Cultural Intelligence”. Group & Organization Management. Vol 31 No.1.pp.100-123.
Apple, Michael W. (2004). Ideology and Curriculum (Third Edition)...London, Routledge Falmer.
Bent, R & Unruh, A. (1969). Secondary School Curriculum. Boston. Publisher Heath.
Benton, Graham - Lynch, Timothy. (2009).Globalization cultural Intelligence and Maritime Education. California State University.
Borg, W., Gall, M.D. (1989). Educational Research (5th). New York. Longman.
Broudy, H. (1981). What knowledge is of most worth? Educational Leadership, v39 n8 p574-78.
Bruner, J. (1996). The culture of education. Harvard university press.
Chick,A.K.,(2006).gender balance in k-12 American history textbooks. Social studies research and practice, 1(3).
Eisner, E. (2002). The arts and creation of mind. Yale College Publish
Esen, Y., (2007). Sexism in school textbooks prepared under educational reform in turkey. Journal for critical education policy studies, 5.
Evans, L. & Davies,K (2000). No sissy boys here: a content analysis of the representation of masculinity in elementary school reading textbooks, sex roles, 42(3-4).
Kraft, I. (1967) “Social Studies: The Search for Meaning,” SE 31, no. 7, 597–600.
Jane, R, & Sandres, H. & Tom-wass Val (2008), “Perceptions of race, ethnicity and culture at two UK medical schools: a qualitative study”, Medical Education, Vol. 42, NO. 1, January, PP. 45-52 (8).
 Jorgensen, C. (2014). Social justice teaching: What is it and why does it matter? A critical annotated bibliography. V 2.
Khurshid, K., G. iram & A.H. Muhammad (2010). A study of the representation of female image in the textbooks of English and urban at secondary school level. Pakistan journal of social sciences, 30(2).
McCowan. T. (2009). Towards an understanding of the means-ends relationship in citizenship education. Journal of Curriculum Studies, 41 (3), pp. 321-342.
Malazonia, David; Maglakelidze,Shorena; Chiabrishvili, Nino. (2015). Aspects of intercultural education at the primary level of Georgian general education school. Publishing house.
Marshall, Harriet (2006). Book Review: Education Citizens for Global Awareness: Journal of Research in International, Edu. Sage pub; pp 235-238.
Mukundin, J &V. Nimehchisalem (2008). Gender representation in Malaysian secondary school English language textbooks. Indonesian journal of English language teaching, 1(1).
Noddings, N. (2003). Is teaching a practice? Journal of philosophy of education.37. 241-251.
Orlich, D; Harder, R; Callahan, R; Trevisan, M & Brown, A. (2010). Teaching strategies: A guide to effective instruction. Wadsworth, Cengage Learning.
Pinar, W.F. (2004). Understanding curriculum. New York. Peter Long Publishing.
Popper, K. (1966). Open society and its enemies. PENN, Buchinghamshire.
Schlesinger, A. M. (1993). The Disuniting of America:Reflections on a Multicultural Society. New York:Norton.
Social Studies for Early Childhood and Elementary School Children: Preparing for the 21st Century A Report from NCSS Task Force on Early Childhood/Elementary Social Studies Approved by NCSS Board of Directors, June 1988.
Spencer, H. (1859). What knowledge is of most worth?. New York: John B. Alden
Taylor, F. (2003). Content analysis and gender stereotypes in children's books, teaching sociology, 31.
Ullah, h & C. Skelton (2014). Gender representation in the public sector schools textbooks of Pakistan, educational studies, 4(3).
Ullah, Ali & Naz (2014). Gender representation in children's books: a critical review of empirical studies. Word applied sciences journal 29(1).
Van manen, M. (1979). The phenomenology of pedagogic observation. Canadian J Educ. 4(1). -1-16