طراحی الگوی برنامه درسی هویت دینی در دوره اول متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه برنامه ریزی درسی دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی ره

2 گروه برنامه ریزی درسی، دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی(ره)

3 گروه علوم تربیتی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه شاهد

4 گروه فلسفه، دانشکده الهیات و علوم انسانی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

مقاله تحلیلی- استنباطی حاضر به دنبال طراحی الگوی برنامه درسی هویت دینی در دوره اول متوسطه بود. جامعه پژوهشی شامل متن کامل ترجمه تفسیر المیزان بود که با توجه به منطق انتخاب آن از نمونه‌گیری صرف‌نظر شد. برای تحلیل داده­ها از تحلیل محتوای کیفی استفاده شد. نتایج نشان داد که هویت دینی فرهنگ عینیت یافته اسلامی در وجود انسان است که اگر بخواهیم برای آن الگوی برنامه درسی طراحی کنیم اهدافش شامل سه نوع بینشی (شناخت دایره هستی و پدیدآور، شناخت مقصد و سرانجام، شناخت راه و راهبران زندگی، شناخت خویشتنِ خویش)، گرایشی و کنشی، محتوایش تابع سازمان‌دهی درهم‌تنیده/مارپیچی می­باشد. "توجه دادن به نشانه­های ربوبیت خداوند در آفاق و منظومه هستی، دعوت به تأمل در خود، تبیین، استدلال و احتجاج، استفهام، مشاهده، تمثیل، تذکر و عمل معلم" هم ازجمله روش­های یاددهی-یادگیری مورد تأکید در الگو هستند. رویکرد کلی ارزشیابی نیز "فرایندی" است که با در نظر گرفتن استلزامات دینی و نوع نگاه ویژه به نیت، همت و زحمات دانش­آموز و همچنین بهره­گیری از سه ضلع معلم، دانش­آموز و والدین نارسایی­های احتمالی را مشخص ­می­کند و بیشتر در خدمت یادگیری می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Religious Identity Curriculum Model for High School First Grade

نویسندگان [English]

  • Hassan Najafi 1
  • Hassan Maleki 2
  • Mahdi Sobhaninejad 3
  • Ali Mesbah 4
1 Department of Curriculum Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh tabataba'i University
2 Department of Curriculum Planning, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Allameh Tabataba’i University
3 Department of Educational Sciences, Faculty of Humanities, Shahed University
4 Department of Philosophy, Faculty of Theology and Humanities, Imam Khomeini Educational and Research Institute
چکیده [English]

The present analytical-inferential research sought to design a model of religious identity curriculum in the first grade of high school. The research corpus included the full text of the translation of al-Mizan interpretation, which was excluded from sampling due to the logic of its selection. The qualitative content analysis was used to analyze the data. The results showed that religious identity is an objectified Islamic culture in human beings and if we seek to design a curriculum model for it, the goals include three types of insights (knowing the circle of existence and creator, knowing the destination and ultimately, knowing the way and leaders of life, knowing oneself), tendency and action, and the content is a function of interwoven/spiral organization. In addition, "paying attention to the signs of God's Lordship in the horizons and systems of the universe, inviting self-reflection, explanation, reasoning and protest, interrogation, observation, allegory, reminder and teacher action" are among the teaching-learning methods emphasized in this model. The general evaluation approach is a "process" that, by considering religious implications and the type of special view on the intention, the student efforts, as well as using the three sides of the teacher, student and parents, identify possible shortcomings and serve learning more.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Identity
  • Curriculum Model
  • First Level High School
  • Al-Mizan Interpretation
ابن منظور، محمد بن مکرم (1419ق). لسان العرب. جلد 10. بیروت: دار صادر.
امینی، محمد؛ یزدخواستی، علی؛ جعفری­هرندی، رضا (1391). بررسی وضعیت هویتی دانش­آموزان و بازاندیشی در کارکردهای  آموزش و پرورش. فصل­نامه خانواده و پژوهش. 8 (2)، 34-7.
اهداف دوره­های تحصیلی نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران (1397). مصوب نهصد و پنجاه و دومین جلسه شورای عالی  آموزش و پرورش. تهران: شورای عالی  آموزش و پرورش.
دهخدا، علی‌اکبر (1360). لغت­نامه. تهران: دانشگاه تهران.
راستگو سوق، محمود؛ عرب، زینب؛ بیان فر، فاطمه (1397). بررسی عوامل مؤثر در ارتقای هویت دینی دانش آموزان متوسطه دوره‌ی اول (مطالعه موردی  آموزش و پرورش شهر دهدشت). فصل­نامه پیشرفت­های نوین در روانشناسی، علوم تربیتی و  آموزش و پرورش. 1 (1)، 82-68.
سند تحول بنیادین  آموزش و پرورش (1390). تهران: شورای عالی انقلاب فرهنگی.
صفایی حائری، علی (1390). مسئولیت و سازندگی، جلد 1. قم: لیله القدر.
طباطبائی، محمدحسین (1388). ترجمه و شرح نهایه الحکمه. به کوشش محسن دهقانی. قم: بوستان کتاب.
------------------ (1385). المیزان فی تفسیر القرآن. ترجمه محمدباقر موسوی همدانی. قم: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
غزالی، محمد بن محمد (1403ق). احیاء علوم‌الدین. بیروت‌: دار المعرفه.
فلاح، محمدجواد (1398). گونه­های روش پرسش و پاسخ و کاربست آن در پاسخ به مسائل اعتقادی از دیدگاه قرآن. فصل­نامه اندیشه نوین دینی. 15 (4)، 102-89.
لطف­آبادی، حسین (1381). روان­شناسی رشد اخلاقی ارزشی و دینی در نوجوانی و جوانی (قسمت دوم). فصل­نامه روش­شناسی علوم انسانی. 8 (31): 35-4.
محمدی ری‌شهری، محمد (1389). دانش­نامه امیرالمؤمنین (ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ. قم: دارالحدیث.
مرادی، رضا (1395). هویت‌یابی و رسالت  آموزش و پرورش. تهران: صدای معلم.
مصباح یزدی، محمدتقی (1393). جلوه­های معرفت و عشق به خدا. ماهنامه معرفت. 23 (1)، 12-5.
نوذری، محمود (1388). توصیف و ارزیابی رویکرد شناختی رشد دینی. دوفصل­نامه اسلام و پژوهش‌های تربیتی. 1 (2)، 168-149.
نوری، حسین بن محمد تقی (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. بیروت: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
Bruner, J. S. (1960). The Process of Education. Cambridge MA, Harvard University Press.
Drew, C. (2020). Bruner’s Spiral Curriculum, The 3 Key Principles. https://helpfulprofessor.com/spiral-curriculum/
Fanhao, N. (2019). Religion and Youth Educational Aspirations: A Multilevel Approach. Journal of Beliefs & Values, 40 (1), 88-103.
Fogarty, R. (1991). The Mindful School: How to Integrate the Curriculum. Palatine, IL: Skylight Publishing, Inc.
Khaskhanova, M, T, Vereshchagina, M, V. (2019). The Types of Religious Identity of Chechen Students. Journal of Education and Science, 21 (9), 80-97.
Krakowski, M. (2017). Developing and Transmitting Religious Identity: Curriculum and Pedagogy in Modern Orthodox Jewish Schools, Journal of Contemporary Jewry, 37 (3), 433-456.
Neilsen, R, Arber, R, Weinmann, M. (2017). Re-Imagining Asian Religious Identity: Towards a Critical Pedagogy of Religion and Race in Australian Schools, Journal of Science Education, (49), 1-15.
Rissanen, I. (2014). Developing Religious Identities of Muslim Students in the Classroom: A Case Study from Finland. Journal of Religious Education, 36 (2), 123-138.
Visser-Vogel, E, Westerink, J, Janneke, D K, Barnard, M, Bakker, C. (2012). Developing a Framework for Research on Religious Identity Development of Highly Committed Adolescents, Journal of Religious Education, 107 (2), 108-121.
Woodward, R. (2019). The Spiral Curriculum in Higher Education: Analysis in Pedagogic Context and a Business Studies Application. e-Journal of Business Education & Scholarship of Teaching, 13 (3), 14-26.