جایگاه قومیت در برنامه‌های درسی پنهان دوره دوم متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، تهران، ایران

2 دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی- دانشگاه شهید بهشتی

3 گروه علوم تربیتی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

نقش تأثیرگذار آموزش و پرورش در هویت بخشی قومی و نژادی دانش‌آموزان فرهنگ‌های مختلف و متعاقب آن خلق بحران یا ایجاد وفاق ملی در کشور غیرقابل انکار است. از این رو هدف از این پژوهش بررسی این مسئله بود که جایگاه قومیت در برنامه‌های درسی پنهان دوره‌ی دوم متوسطه نظام جدید چیست. برای پاسخ به این سؤال از روش کیفی و از نوع قوم نگاری استفاده شده اسـت. روش نمونه گیری هدفمند بود و مشارکت کنندگان در پژوهش شامل 6 دبیر و 30 دانش‌آموز از اقوام فارس، لر و عرب در دبیرستانی از بهبهان بود. در تحلیل داده‌ها بر اساس روش اسمیت، مضامین اصلی مختلفی شامل مغفول بودن قومیت، ناآگاهی معلمان، انتظارات متفاوت معلمان، قومیت به‌مثابه عامل تبعیض و پیامدهای تبعیض قومی ظاهر شد. برای اطمینان از صحت یافته‌ها از سه سوسازی و ارجاع مجدد داده‌ها به مشارکت کنندگان استفاده شد. در نهایت بر اساس یافته‌های این پژوهش می‌توان اذعان داشت که جایگاه قومیت در برنامه‌های درسی پنهان دوره دوم متوسطه نظام جدید نامطلوب بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Ethnicity in the Hidden Curriculum of Secondary School

نویسندگان [English]

  • Ayoub Garshasbi 1
  • kourosh fathivajargah 2
  • Mahboubeh Arefi 3
1 Shahid Beheshti University, Iran
2 education- shahid beheshti university
3 Department of Educational Sciences, Faculty of Psychology and Educational Sciences, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The effective role of education is undeniable in ethnic identity of different cultures students and the consequent creation of a crisis or the creation of national unity in the country.The purpose of this study was to analyze the status of ethnicity in the hidden curriculum of Secondary School. The research method was qualitative so that ethnographic method was used in this study. The study participants were 6 teachers and 30 students from Persian, Lor and Arab ethnicities from a high school in Behbahan city. In data analysis based on the Smith method, various main categories appeared, including neglect of ethnicity, teachers' Ignorance, different expectations of teachers, ethnicity as a reason of discrimination, and the consequences of ethnic discrimination.Each of them included several sub-themes. To verify the validity of research, triangulation method was used and data were referred back to the participants. Finally, based on the findings of this study, it can be acknowledged that the status of ethnicity in the hidden curriculum was undesirable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hidden Curriculum
  • Multicultural Education
  • Ethnicity
  • Race
  • Secondary School
آتشک، محمد (1388). کارایی داخلی دوره ابتدایی استان‌های کشور. اندیشه‌های نوین تربیتی، 5 (3)، 96-55.
احمدی، حمید (1396). قومیت و قومیتگرایی در ایران، افسانه و واقعیت. تهران: نی، چاپ سیزدهم.
ادیب حاج باقری، محسن؛ پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش (1389) روش‌های تحقیق کیفی، تهران: انتشارات بشری.
اسماعیل سرخ، جعفر (1386). نابرابری‌های آموزشی و نابرابری‌های فضایی در بعد قومی و منطقه‌ای (مطالعه موردی دوره ابتدایی استان آذربایجان غربی در سال تحصیلی 81-1380). تعلیم و تربیت، 3 (23)، 124-103.
باغبانیان، سیده زهرا؛ قادری، مصطفی؛ علی عسگری، مجید (1398). طراحی و اعتباربخشی الگوی بومی برنامه درسی سواد انتقادی در دوره دوم متوسطه، مطالعات برنامه درسی، 14 (55).90-65.
بازدار قمچی قیه، مرتضی؛ فتحی واجارگاه، کورش؛ عارفی، محبوبه؛ فراستخواه، مقصود (1398). تبیین مفهوم برنامه درسی سایه در نظام آموزشی ایران. فصلنامه پژوهش‌های برنامه درسی، 8 (2). 274-245.
حسین بر، محمدعثمان. (1384). هویت جمعی و نگرش‌ها نسبت به دموکراسی در ایران، پایان نامه دکتری منتشر نشده. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
خسروی، رحمت الله؛ مهرمحمدی، محمود؛ موسی پور، نعمت الله؛ فتحی واجارگاه، کوروش (1393). جستاری پیرامون «نظریه عملی» شوآب و دلالت‌های آن برای آزادسازی تصمیم گیری درباره برنامه درسی، مطالعات برنامه درسی ایران، 8 (32). 49-36.
جوادی، محمدجواد (1379). آموزش چندفرهنگی به‌مثابه رویکردی در آموزش، فصلنامۀ تعلیم و تربیت: ویژه جامعه شناسی آموزش و پرورش، 1 (3)، 26-9.
چلبی، مسعود (1378). میزگرد وفاق اجتماعی، فصلنامه مطالعات ملی، سال نخست، زمستان 1378 و بهار 1379.
حق پناه، جعفر (1394). سیاست‌گذاری قومی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست‌گذاری عمومی، 2 (2). 46-40.
حمیدی زاده، کتایون؛ فتحی واجارگاه، کورش؛ عارفی، محبوبه؛ مهران، گلنار (1397). تحلیل نظام‌مند آموزش چندفرهنگی در ایران، فصلنامه پژوهش در نظام‌های آموزشی، 12 (42)، 38-25.
فتحی واجارگاه، کورش (1397). تأملی بر مفهوم اشغال فرهنگی و برنامه درسی سایه یا زیرزمینی، دوفصلنامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 9 (17)، 5-1.
فراستخواه، مقصود (1398). شرایط امکان صلح در ایران، میزگرد گروه تخصصی صلح، انجمن جامعه شناسی ایران، 17 آذرماه 1398.
فیاض، ایراندخت و ایمانی قوشچی، فریبا (1389). بررسی نمادهای هویت ملی در کتاب‌های درسی تاریخ و علوم اجتماعی دورۀ متوسطه رشته‌های علوم انسانی، تجربی و ریاضی فیزیک در سال تحصیلی 89-1388. فصلنامۀ روانشناسی تربیتی، 6 (17)، 63-29.
صادقی، علیرضا (1392). دانش چندفرهنگی و ارتقای سبک زندگی در ایران، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 3 (13)، 15-1.
صادقی، علیرضا (1391). ویژگی‌ها و ضرورت‌های تدوین برنامۀ درسی چندفرهنگی در ایران: بررسی چالش‌ها و ارائۀ راهبردها. فصلنامۀ راهبرد و فرهنگ، 5 (17)، 121-93.
صادقی، علیرضا (1390). طراحی برنامه درسی چندفرهنگی تربیت معلم ابتدایی جمهوری اسلامی ایران. رساله دکتری منتشر نشده، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی.
صباغ پور، علی اصغر (1381). جهانی شدن، حاکمیت ملی و تنوع قومی در ایران . فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات ملی، 11 (2)، 161-143.
شاه حسنی، شهرزاد (1387). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی و تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی بر اساس میزان برخورداری از مؤلفه‌های قومی، ملی وجهانی شدن، همایش جهانی شدن و بومی ماندن برنامه درسی: چالش‌ها و فرصت‌ها، هشتمین همایش انجمن مطالعات برنامه درسی. ایران، مازندران، 8 و 9 آبان..
عراقیه، علیرضا؛ فتحی واجارگاه، کورش؛ فروغی ابری، احمدعلی؛ فاضلی، نعمت الله (۱۳۸۸). تلفیق، راهبردی مناسب برای تدوین برنامه درسی چندفرهنگی، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 2 (1)، ۱۶۵- ۱۴۹.
عراقیه، علیرضا؛ فتحی واجارگاه، کورش؛ فروغی ابری، احمدعلی؛ فاضلی، نعمت الله (۱۳۹۰). بررسی جایگاه قومیت در برنامه درسی پنهان. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران، 6 (23)، ۷۵-۵۶.
عراقیه، علیرضا؛ فتحی واجارگاه، کورش، فروغی ابری، احمدعلی و فاضلی، نعمت الله (۱۳۹1). قومیت، پدیده‌ای آکسیمورون در برنامه درسی صریح مدارس متوسطه ایران، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، 10 (40)، 85-57.
عزیزی، نعمت اله؛ بلندهمتان، کیوان؛ سلطانی، مسعود (1389). بررسی وضعیت آموزش چندفرهنگی در مراکز تربیت معلم شهر سنندج از منظر دانشجویان، فصلنامۀ انجمن آموزش عالی ایران. 3 (2)، 78-55.
کیهان، جواد (1394). تحلیل جایگاه آموزش‌و‌پرورش چندفرهنگی در محتوای برنامۀ درسی علوم اجتماعی و فارسی دورۀ ابتدایی به‌روشِ آنتروپی‌شانون، مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 4 (1)، 95-79.
گرشاسبی، ایوب؛ فتحی واجارگاه، کوروش؛ عارفی، محبوبه (1398). بررسی جایگاه قومیت در برنامه‌های درسی مقطع دوم متوسطه (مطالعه موردی دبیرستان پسرانه شهید بخردیان بهبهان، رساله دکتری منتشر نشده رشته برنامه ریزی درسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
نوشادی، محمودرضا؛ شمشیری، بابک؛ احمدی، حبیب (1390). نقش و کارکرد تعلیمات اجتماعی پنجم دبستان و سوم راهنمایی در شکل گیری هویت ملی. فصلنامه پژوهش‌های برنامه درسی، 1 (1). 167-139.
محمدی، آزاد؛ محمدی، صمد؛ پروین، احسان (1392). برنامه‌ی درسی چندفرهنگی؛ بایدی گمشده در نظام آموزش متمرکز ایران، همایش ملی آموزش و پرورش چند فرهنگی، ارومیه.
موسی پور، نعمت الله؛ صابری، سیدحسین (1389). ارزشیابی استلزامات و اقتضائات اجرایی برنامه درسی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 5 (18)، 88-62.
مهرمحمدی، محمود (1387). برنامه درسی پنهان در برنامه درسی: نظرگاه‌ها، رویکردها و چشم‌اندازها. ویراست دوم، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
هومن، حیدرعلی (1385)، راهنمای عملی پژوهش کیفی. تهران: سمت.
Banks, James. (2006). Multicultural Education for Young Children: Racial and Ethnic Attitudes and Their Modification. Handbook of Research on the Education of Young Children. New York: Macmillan
Banks, James; Banks, Cherry. (2013). Multicultural Education: Issues and Perspectives (8th Edition). New York: John Wiley.
Brown, Lisa. (2013). An Immigration History of Britain: Multicultural Racism since 1800, by Panikos Panayi. English Historical Review. Vol. 128: 225-227.
Czaika, Mathias & Neumayer, Eric. (2017). Visa restrictions and economic globalisation. Applied Geography. 84 (2):75-82.
Giroux, Henry. (2000). The Emancipation of teaching, innovations in education reforms and their critics, sixth edition, Alyn and Boston.
Hjerm, Mikael & Johansson, Ingemar & Werner, Lena. (2018). How critical thinking, multicultural education and teacher qualification affect anti-immigrant attitudes, International Studies in Sociology of Education, 27:1, 42-59, DOI: 10.1080/09620214.2018.1425895.
Johnson, Oral. (2011). Dose multicultural education improve student racial attitudes? .Journal of Studies.42 (8),1252-1274.
Lin, Jing. (2007). Love, peace, and wisdom in education: Transforming education for peace. Harvard Educational Review, 77 (3), 362-365.
McCarthy, Thomas. (2006). Multicultural Cosmopolitanism: Remaks on the Idea of Universal History. Forth coming in Stephen Schneck, ed. Letting Be: Fred Dallmayr's Cosmopolitical Vision.
Moorehead, Robert. (2011). Minorities and Education in Multicultural Japan: An Interactive Perspective, Book Reviews. Edited by Ryoko Tsuneyoshi and H. Kaori. London and New York: Okano & Sarane Spence Boocock.
Nethsinghe, Rohan. (2012). Finding Balance in a Mix of Culture: Appreciation of Diversity through Multicultural Education. International Journal of Music Education, 30 (4): 382-396.
Ngo, Bic. (2010). Doing ”Diversity” at Dynamic High: Problems and Possibilities of Multicultural Education in Practice. Education and Urban Society. 42 (4): 473-495.
Saylor, Galen; Alexander, William & Lewis, Arthur. (2000). Curriculum Planning for Better Teaching and Learning. 4th Edition. New York: Holt, Rinehart and Winston.
دوره 16، شماره 61 - شماره پیاپی 61
با تمرکز بر آموزش و برنامه درسی دوره متوسطه
شهریور 1400
صفحه 27-58
  • تاریخ دریافت: 25 اسفند 1398
  • تاریخ بازنگری: 17 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش: 23 شهریور 1399