بررسی متون کتاب‌های فارسی (بخوانیم) اول تا سوم دبستان بر اساس نظریه‌ شبکه‌های معنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس، شیراز، ایران

2 گروه زبان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات فارس، ، شیراز، ایران.

چکیده

شبکه­ی معنایی تعداد زیادی واژه را در شبکه­ای مرتبط به هم نمایش می­دهد. وجود شبکه­های معنایی در یک متن نشانگر انسجام آن متن و در نتیجه، خوانش و یادگیری بهتر آن است. هدف این پژوهش، بررسی شبکه­های معنایی، حوزه­های عینی و انتزاعی و روابط مفهومی در متون کتاب­های فارسی سه سال اول دوره­ی ابتدایی بود. پژوهش حاضر، پژوهشی توصیفی – تحلیلی از نوع کیفی است. نتایج به­دست آمده عبارتند از: واژه­های متون اغلب دروس یا با توجه به عنوان و یا بدون توجه به عنوان، دست­کم یک شبکه­ی معنایی قابل ترسیم داشتند. روابط مفهومی موجود در بین واژه­ها نیز عبارت بودند از: باهم­آیی، هم­معنایی، تقابل معنایی، شمول معنایی، جزء­واژگی و عضوواژگی. در میان این روابط، باهم­آیی بیشترین کاربرد و عضوواژگی کمترین کاربرد را داشتند. فراوانی حوزه­های عینی نیز از کتاب اول تا سوم به نصف کاهش یافت و حوزه­های انتزاعی نیز تقریبا بسامد یکسانی داشتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of Persian Language Textbooks (Reading) from the First to the Third Grade based on the Theory of Semantic Networks

نویسندگان [English]

  • Mohammadhadi Fallahi 1
  • Negin Davari 2
1 Department of Computational Linguistics, Regional Information Center for Science and Technology
2 Department of Linguistics, Islamic Azad University, Fars Science and Research Branch, Shiraz, Iran.
چکیده [English]

Semantic network displays a large number of words in a related network. The existence of semantic networks in a text represents the coherence of a text and consequently results in a better reading and learning of a text. The purpose of this research is the analysis of semantic networks, concrete and abstract fields and sense relations in Persian textbooks of first to third grade of elementary school. The present study is a descriptive-analytic research of qualitative type. In this study, semantic networks, concrete and abstract field and conceptual relationships in the texts of Persian books in the first three years of elementary school were studied. The findings indicated that the words in the texts often included at least one semantic network to be drawn, either with or without a title. The conceptual relationships between the words were: collocation, synonymy, opposition, hyponymy, metonymy and member collection. Among these relationships, collocation was the most and member collection was the least frequent relationships. The frequency of concrete field was also halved from the first to the third book, and abstract field had almost the same frequency.

کلیدواژه‌ها [English]

  • semantic network
  • semantic field
  • conceptual relations
  • Persian book
  • elementary school
پرچم، اعظم؛ فنایی، پروین (1388). «شبکه­ی معنایی اخلاق سیئه در قرآن». تحقیقات علوم قرآن و حدیث، سال 6، شماره­ی 2، صص 170-149.
پهلوان­نژاد، محمدرضا؛ نامور فرگی، مجتبی (1388). «کره­ی معنایی؛ رویکردی جدید به نظریه­ی شبکه­های معنایی، زبان پژوهی، سال 1، شماره­ی 1، صص 34-1.
پهلوان­نژاد، محمدرضا؛ سرسرابی، شراره سادات (1390). «معادل­یابی قرآنی در پرتو روابط موجود در نظریه­ی شبکه­ی معنایی»، مطالعات اسلامی: علوم قرآن و حدیث، سال 43، شماره­ی 3، صص 44-9.
پهلوان­نژاد، محمدرضا؛ نامور فرگی، مجتبی (1390). «بررسی حوزه­های معنایی واژه­های زبان فارسی و ارائه­ی معیارهای جدید در تعیین حوزه­های معنایی»، زبان­شناسی و گویش­های خراسان، سال 3 ، شماره­ی 4، صص 70-51.
توکل­نیا، مریم؛ حسومی، ولی الله (1397). «تحلیل شبکه­ی معنایی حرف «من» در قرآن با رویکرد معناشناسی شناختی». لسان مبین، سال 9، شماره­ی 32، صص 43-21.
خامه­گر، محمد (1389). «شبکه­ی معنایی موضوعات قرآن». پژوهش­های قرآنی، سال 16، شماره­ی 63، صص 271-236.
راستگو، کبری (1397). «شبکه­ی معنایی «علی» در گفتمان قرآنی بر مبنای نظریه­ی پیش­نمونه». جستارهای زبانی. دوره­ی 6، شماره­ی 1، صص 29-1.
راسخ مهند، محمد؛ رنجبر ضرابی، نفیسه (1392). «بررسی شبکه­ی معنایی حروف اضافه­ی «در» و «سر»». پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، سال 3، شماره­ی 15، صص 11-95.
رضایی، حدائق؛ رفیعی، عادل (1395). «بررسی شبکه­ی معنایی پسوند مکان­ساز «-گاه» با رویکرد شناختی». زبان پژوهی. سال 8، شماره­ی 18، صص 123-107.
زاهدی، کیوان، محمدی زیارت، عاطفه (1390). «شبکه­ی معنایی حرف اضافه­ی فارسی «از» در چارچوب معنی­شناسی شناختی». تازه­های علوم شناختی. سال 13. شماره­ی 1، صص 80-67.
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی (1398). کتاب فارسی (بخوانیم) اول دبستان
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی (1398). کتاب فارسی (بخوانیم) دوم دبستان
سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی (1398). کتاب فارسی (بخوانیم) سوم دبستان
سراج، فرشته؛ روشن، بلقیس؛ نجفیان، آرزو و یوسفی­راد، فاطمه (1398). «بررسی خوانایی کتاب­های فارسی دوره­ی ابتدایی: پایه­های اول تا ششم. مطالعات برنامه­ی درسی، سال 4، شماره­ی 55، صص 140-113.
شاملی، نصرالله؛ کهندل جهرمی، مرضیه و قاسم­نژاد، زهرا (1390). «معناشناسی سیستماتیک و رسم شبکه­ی معنایی واژه­ی قانون و مترادفات آن در قرآن کریم»، حسنا، سال 3 ، شماره­ی 9، صص 113-85..
صفوی، کوروش (1387). درآمدی بر معنی­شناسی، تهران: انتشارات سوره­ی مهر.
غیاثیان، مریم سادات (1394). «تحلیلی انتقادی از کتب فارسی دوره­ی ابتدایی». مطالعات برنامه­ی درسی، سال 9، شماره­ی 36، صص 144-121.
قاسم­نژاد، زهرا؛ رحیمی، زهرا (1393). «معناشناسی سیستماتیک واژه­ی ولایت و رسم شبکه­های معنایی مرتبط با ولایت در آموزه­های امام رضا (ع)». پژوهش­نامه­ی ثقلین. سال 1، شماره­ی 4، صص 654-629.
کرامتی، انسی؛ کاظمی، علی­رضا و حسینی، کمال الدین (1395). «بررسی مضامین و تعارضات فرهنگی در محتوای کتاب­های فارسی دوره­ی ابتدایی». مطالعات برنامه­ی درسی، سال 11، شماره­ی 43، صص 72-47. 
کرمی، محمدحسن؛ شاه­سنی، شهرزاد؛ کشاورزی، فهیمه و ناصری جهرمی، رضا (1394). «تحلیل کتاب فارسی ششم ابتدایی بر اساس مؤلفه­های گفتمان­شناسی انتقادی»، مطالعات برنامه­ی درسی، سال 10، شماره­ی 37، صص 58-41.
لاینز، جان (1383). مقدمه­ای بر معناشناسی شناختی، ترجمه­ی حسین واله، تهران: انتشارات گام نو.
مختاری، شهره؛ رضایی، حدائق (1392). «بررسی شناختی شبکه­ی معنایی حرف اضافه­ی «با» در زبان فارسی». زبان­شناسی و گویش­های خراسان. سال 5، شماره­ی 2، صص 94-73.
نوذری، سودابه (1394). «کاربرد شبکه­ی معنایی در بازیابی شعر». پردازش و مدیریت اطلاعات. دوره­ی 31، شماره­ی 1، 146-125.
نوریان، محمد؛ نعمت­زاده، شهین و حسین­لو، اقدس (1393). «توزیع و استمرار واژه­های هدف کتاب فارسی دوم ابتدایی»، مطالعات برنامه­ی درسی، سال 9، شماره­ی 35، صص 128-113.
نیازیان، ملیحه؛ خزایی، کامیان (1396). «تحلیل محتوای اشعار فارسی دوره­ی ابتدایی بر اساس زبان و عاطفه». مطالعات برنامه­ی درسی، سال 12، شماره­ی 47، صص 144-125.
یوسفی آملی، حسین؛ اکبری، زهرا (1391). «مفهوم­شناسی واژه­ی صبر با تاکید بر شبکه­ی معنایی این واژه در قرآن». کتاب قیم، سال 2، شماره­ی 6، صص 74-51.
Akerkar, R., (2003), “Design of English to Marathi Translation System using Example Based Machine Translation”, proceeding of international Conference on natural Language processing, Hamilton, Newzealand, 46-54.
Balota, D. A. & R. F. Lorch (1986). "Depth of Automatic Spreading Activation: Mediated Priming Effects in Pronunciation but not in Lexical Decision". Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition. 12(3). pp. 336-345. doi:10.1037/02787393. 12.3.336
Belacchi C, Benelli B. (2005) Ambergris is not a precious fossil: the development of definitional skills. Deve Psychol. 5-10.
Collins, A. M. & E. F. Loftus (1975). "A Spreading Activation Theory of Semantic Processing". Psychological Review. 82(6). pp. 407-428. doi:10.1037/0033-295X.82.6.407.                                                                     
Crow, J. T., & Quigley, J. R., (1985). “A Semantic Field Approach to Passive Vocabulary Acquisition for Reading Comprehension”. Tesol Quarterly, Vol. 19, No. 3. 497-513.
Erten, I.H., & M. Tekin (2008). “Effect on vocabulary acquisition of presenting new words in semantic sets versus semantically unrelated sets”. System. 36. pp. 407-422.
Evans, V., & Green, M. (2005). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh university press.
Gavriilidou Z. (2008). The development of word definitions in Greek preschoolers[Internet]. Democritus University of Thrace. Available at: URL:http://www.ling.ohio-state.edu/icgl/proceedings/9-Gavriilidou-Kedited-88.pdf :5-8.
Hudli, A., (1989) NVL-A knowledge representation language based on semantic networks.
Johnson CJ, Anglin JM. (1995). Qualitative developments in the content and form of children's definitions. J Speech Hear Res.38(3):612.
Kempson, R., M., (1997) Semantic Theory, Cambridge: Cambridge University Press.
Kleparski, G. A. (2007). “The Tradition of Field Theory and the Study of Lexical Semantic Change”. Studia Anglica Resoviensia. 47 (4). 188-205.
Lehre, A., (1985). “The Influence of Semantic Fields on Semantic Change”. Historical Semantics, Vol. 2. 283-295.
Lin, C. (1997), “Semantic Network for Vocabulary Teaching”, Journal of Taiwan Normal University: Humanities & Social Science, Vol 42 (New version), 43-54.                     
Lyons, J. (1977) Semantics, Vols 1&2: Cambridge: Cambridge University press.
Schmitt, N., & P. Meara (1997). "Researching Vocabulary through a Word Knowledge Framework: Word Associations and Verbal Suffixes". Studies in Second Language Acquisition. 19(1). pp. 17-36.
Sowa, J., F., (1992), “Semantic Networks”, Encyclopedia of Artificial Intelligence, and 2nd Edition, edited by S.C. Shapiro, Newyork: Wiley.
دوره 15، شماره 59 - شماره پیاپی 59
با تمرکز بر آموزش و برنامه درسی دوره ابتدایی
اسفند 1399
صفحه 153-182
  • تاریخ دریافت: 21 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری: 20 مهر 1399
  • تاریخ پذیرش: 22 دی 1399