میزان توجه به رویکردهای تربیت شهروندی قانون‌مدار، مشارکتی و انتقادی در کتب جدیدالتألیف جامعه‌شناسی دوره دوم متوسطه

باباخانی, سجاد; صالحی, اکبر; قائدی, یحیی; کشاورز, سوسن

میزان توجه به رویکردهای تربیت شهروندی قانون‌مدار، مشارکتی و انتقادی در کتب جدیدالتألیف جامعه‌شناسی دوره دوم متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکترا فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

² عضو هیات علمی گروه فلسفه تعلیم وتربیت دانشگاه خوارزمی تهران

³ دانشیار فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

⁴ استادیار فلسفه تعلیم و تربیت، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

هدف مقاله، بررسی میزان توزیع رویکردهای تربیت شهروندی قانونمدار، مشارکتی و انتقادی در کتب جدید التألیف جامعهشناسی دوره دوم متوسطه ویژه نظام آموزشی 3-3-6 در سال تحصیلی 98-1397 در ایران است. برای نیل به این هدف، از روش تحلیل محتوا از نوع کمّی و کیفی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات در این تحقیق روش اسنادی و استفاده از چک لیستهای رویکردهای تربیت شهروندی به همراه شاخصها و مؤلفههای مربوط به هر یک از رویکردها بوده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که بیشترین توجه به رویکردهای تربیت شهروندی در کتاب پایه دوازدهم (5/39 درصد) و کمترین در کتاب پایه یازدهم (36/24 درصد) شده است. همچنین از بین سه رویکرد، بیشترین حجم را رویکرد تربیت شهروند قانونمدار (03/42 درصد) و کمترین حجم را رویکرد تربیت شهروند انتقادی (47/25 درصد) داشته است. با تأمل در باب این یافتهها میتوان گفت در سطح پایههای تحصیلی توزیع رویکردهای تربیت شهروندی نامتوازن بوده و نیز برخی از رویکردها مورد کم توجهی برنامهریزان درسی قرار گرفته است. از این رو بازنگری در نحوه ارائه رویکردهای تربیت شهروندی در کتب مورد بررسی لازم به نظر میرسد.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.17354986.1398.14.55.4.1

عنوان مقاله [English]

The Realizations of rule- oriented, participatory and critical Citizenship Education Approaches in High School Sociology Textbooks

نویسندگان [English]

sajad babakhani ¹
Akbar salehi ²
Yahya Ghaedi ³
Sousan Keshavarz ⁴

¹ Ph.D. Student in philosophy of education, Faculty of Education and Psychology, Kharazmi University, Tehran, Iran

² faculty member kharazmi university ,Tehran, Iran

³ Associate Prof., Department of Philosophy of Education, Faculty of Education and Psychology, Kharazmi University, Tehran, Iran

⁴ Assistant Prof., Department of Philosophy of Education, Faculty of Education and Psychology, Kharazmi University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of the study is to investigate the frequency and distribution of rule- oriented, participatory and critical citizenship education approaches in high school sociology textbooks. The special educational system is 6-3-3 in the academic year of 2018-2019 in Iran. Therefore, quantitative as well as qualitative content analysis methods were used to achieve this goal. The method of data gathering in this research was documentary method and using checklists of citizenship approaches along with indicators and components related to each approaches. The findings of the study indicate that there is a great focus on approaches to citizenship education in the 12th grade textbook (39.5%) while the lowest indications was found in the 11th grade textbook (24.36%). Also, among the three approaches, the most volume was rule–oriented citizens approach education was the most frequent (42.03%) while the least frequent was the critical citizens approach education (25.47%). Reflecting on these findings, it could be said that at the level of educational foundations distribution of citizenship education approaches was unbalanced. And some approaches have been overlooked by curriculum planners. Therefore, the review of how to represent citizenship education approaches seems to be necessary in the reviewed books.

کلیدواژه‌ها [English]

"Citizenship education"
" Citizenship Education Approaches"
" Content analysis"
" Sociology Books second grade in high schools"

مراجع

ابوالمعالی، خدیجه (1391). پژوهش کیفی از نظریه تا عمل. تهران: نشر علم.

تمجیدتاش، الهام و مجلل چوبقلو، محمدعلی (1392). بررسی تطبیقی فرایند تربیت شهروندی در مقطع ابتدایی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران با کشور ژاپن. فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی ایران، 11 (40): 32-18.

جمالی تازهکند، محمد؛ طالبزاده نوبریان، محسن و ابوالقاسمی، محمود(1392). تحلیل جایگاه مؤلفههای تربیت شهروندی در محتوای برنامه درسی علوم اجتماعی دوره متوسطه. فصلنامه پژوهش در برنامه ریزی درسی، 2 (10): 19-1.

خطیب زنجانی، نازیلا (1386). آموزش شهروندی نیاز جامعه امروز. روزنامه کیهان، قابل دسترس در:

http:// www.magiran.com

ذهبیتون، شهلا؛ یوسفی، علیرضا و یارمحمدیان، محمدحسین (1395). تحلیل محتوای کتابهای درسی جامعهشناسی متوسطه دوره دوم به لحاظ توجه به مفاهیم تربیت شهروندی. دوفصلنامه پژوهش در برنامهریزی درسی، 2 (23): 147-136.

رضایی، مریم؛ بلمانه، پرستو و احمدی، غلامعلی (1397). تحلیل محتوای کتابهای علوم اجتماعی دوره ابتدایی براساس رویکرد زمینه محور. دوفصلنامه پژوهش در برنامهریزی درسی، 2 (31): 135-123.

شرفالدین، حسین (1387). جامعهپذیری سیاسی و تربیت سیاسی. فصلنامه راه تربیت، 2 (5): 198-177.

شرفی، محمدرضا و طاهرپور، محمدشریف (1387). نقش نهاد آموزشی در تربیت شهروندی. ماهنامه مهندسی فرهنگی، 2 ( 16 و 17): 64-49.

شورای عالی آموزش و پرورش (1390). برنامه درسی ملی. تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.

شورای عالی آموزش و پرورش (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران. تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش.

عیسینیا، رضا (1387). تربیت سیاسی در اندیشه امام خمینی (ره). فصلنامه راه تربیت، 2 (5): 70-53.

فالکس، کیث (1390). شهروندی. ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران: نشر کویر.

فتحی واجارگاه، کوروش و واحدچوکده، سکینه (1385). شناسایی آسیبهای تربیت شهروندی در برنامه درسی پنهان: نظام آموزش متوسطه نظری از دیدگاه معلمان زن شهر تهران و ارائه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آن. فصلنامه نوآوریهای آموزشی، 5 (17): 132-93.

فرنیا، محمدعلی و پوررضا، صدیقه (1388). بررسی کمی و کیفی محتوای کتاب جامعهشناسی دوره متوسطه (علوم انسانی) بر اساس دیدگاه اجتماعی در برنامهریزی درسی. فصلنامه علوم تربیتی، 2 (6): 174-153.

کرین، ویلیام (1392). نظریههای رشد، مفاهیم و کاربردها. ترجمه غلامرضا خوینژاد و علیرضا رجایی، تهران: انتشارات رشد.

گلشنی، علیرضا و قائدی، محمدرضا (1391). روش تلفیقی برایند نقد روشهای کمی و کیفی. فصلنامه روشها و مدلهای روانشناختی، 2 (9): 70-43.

محمودی، محمدتقی (1390). تحلیل محتوای کتابهای درسی تعلیمات اجتماعی دوره راهنمایی تحصیلی از منظر نوع رویکرد آموزش شهروندی. فصلنامه پژوهش در برنامهریزی درسی، 2 (1و2): 108-96.

نوریان، محمد (1388). راهنمای عملی تحلیل محتوای کتابهای درسی دوره ابتدایی. تهران: نشر شورا.

نیکنامی، مصطفی و مدانلو، یاسمن (1387). تعیین مؤلفههای آموزش شهروندی در دوره راهنمایی تحصیلی جهت ارایه یک چارچوب نظری مناسب. فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی، 2 (1): 164-137.

Collado, M.C., & Atxurra, R.L.(2006). Democratic citizenship in textbooks in Spanish primary curriculum. Curriculum studies, 38 (2): 205-228.

Fass, D., & Ross,W. (2012). Identity, diversity and citizenship: A critical analysis of textbooks and curricula in Irish schools. International Sociology, 27 (4):574-591.

Kennedy, K. (ed), (2016). Citizenship education and the modern state, London: the falmer press. P 63-79.

Rivelli, S. (2010). Citizenship Education at high School. A comparative study between Blzano and Padova (ITALY). Procedia social and behavioral Science, 2 (2): 4200-4207.

Sears, A., & Hébert,Y. (2005). Citizenship Education. Canadian Education Association, Available at: https://www.ca/mediaen/citizenship _education.

Turner, B.S & Hamilton, P .(1994). (ed) Citizenship: Critical Concept, Routledg, vol.2.

Veugelers, W. (2007). Creating critical-democratic citizenship education: empowering humanity and democracy in Dutch educationCompare: A Journal of Comparative and International Education, 37 (1): 105 – 119.

Westheimer, J., & Kahane, J. (2004). What Kind of Citizen?the politics of educating for democracy American. Educational Research Journal, 41(2), 237-269.