واکاوی وضعیت موجود آموزش نیکوکاری در مدارس ابتدایی (مطالعه پدیدارنگارانه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای برنامه ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه خوارزمی،ایران

2 استادیار رشته مطالعات برنامه درسی دانشگاه خوارزمی تهران

3 دانشیار دانشگاه فرهنگیان،گروه آموزش ابتدایی، پردیس نسیبه، دانشگاه فرهنگیان

4 دانشیار دانشگاه خوارزمی ،تهران؛ ایران.

چکیده

مقاله حاضر باهدف بررسی وضعیت موجود آموزش نیکوکاری انجام شد. بدین منظور، روش تحلیل کیفی از نوع پدیدار نگاری با استفاده از ابزار مصاحبه نیمه ساختاریافته مورد توجه قرار گرفت و نمونه آماری به‌صورت هدفمند از جامعۀ مدیران و معلمان 12 مدرسه دولتی، غیردولتی و قرآنی دخترانه و پسرانه مقطع ابتدایی شهر تبریز انتخاب شد. در بخش اول؛ به نوع و میزان فعالیت­های آموزشی در مدارس مورد بررسی اشاره گردید و در بخش دوم؛ از روش تحلیل محتوای استقرایی جهت تحلیل مصاحبه­ها استفاده شد. نتایج تحلیل نشان داد که مقوله­های مربوط به استفاده از صندوق صدقات در مدارس و توزیع پاکت پول در پاسخ مدیران و مقولۀ انشانویسی در پاسخ معلمان بیشترین تکرار را داشته است. همچنین، طبق پاسخ اکثریت مدیران، زمان برگزاری غالباً در هفتۀ نیکوکاری و مسئولیت اجرای آن در بخش مسئولین اغلب بر عهدۀ معاون مدرسه و مربی پرورشی و در بخش دانش­آموزی به‌صورت گروهی بوده است. طبق نظر اکثریت معلمان، مفهوم نیکوکاری از پایه دوم ابتدایی قابلیت درک بیشتری برای دانش­آموزان داشته است و نقش فعالیت­های عملی و محتوای کتب درسی را به یک ‌میزان مؤثر و مکمل هم بیان­ نمودند. درنهایت، مصاحبه‌شوندگان به موانعی در مسیر آموزش این نوع محتوا اشاره کردند که بعد از تلخیص و طبقه­بندی اطلاعات، چهار تم تحت عنوان برنامه درسی آشکار، پنهان، پوچ و فوق‌برنامه از آن استخراج گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evaluation of Present Status of Charity Education in Elementary Schools based on Phenomenological Method

نویسندگان [English]

  • leyla ayyari 1
  • Ali Hosseinkhah 2
  • Nematollah Mousapour 3
  • Majid Ali Asgari 4
1 Ph.D. student of Curriculum studies Univercity of Kharazmi, Tehran
2 Assistant of Curriculum Studies, Kharazmi University of Tehran
3 Elementary Education Department, Nasibeh Faculty, Farhangian University
4 Associate Professor of Curriculum Studies, Kharazmi University, Iran
چکیده [English]

The present study aimed to evaluate the present situation of charity education in schools. To this aim, a phenomenological method was used using semi-structured interview. The sample included the principals and teachers from 12 public, private and Quranic elementary schools for both girls and boys in Tabriz, Iran. First, the type and amount of educational activities in the schools were emphasized. Then, the posteriori content analysis method was used to analyze the interviews. Based on the results, the use of the charity fund and the distribution of the money envelope were more frequent among the principals’ responses, while composition was more frequent among the teachers' response. According to the majority of principals, the time that was often held at the celebration of charity and the deputy of the school and the training tutor, along with a group of student, were more responsible for its implementation. According to the majority of teachers, the concept of charity from the second grade of elementary school was more understandable for the students, and the role of practical activities and the content of the textbooks could play a significant and complementary role. Finally, the barriers for training this type of content were elaborated according to interviewees. After collecting and classifying the data, four themes including overt, hidden, absurd, and extracurricular curriculum were extracted.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • charity education
  • elementary school
  • curriculum
  • phenomenology
ابراهیمی، ایمان. (1395). فرهنگ اسلامی نیکوکاری و برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. عاملی اثربخش در نیل به جامعه‌ی خیر. بنیاد خیریه راهبری آلاء. همایش ملی خیر ماندگار. نوبت اول.
آقا محمدی، جواد (1391). بررسی شاخصۀ اخلاق اسلامی و مؤلفه­های آن در برنامۀ­درسی مدارس متوسطه (مطالعۀ موردی کتب علوم اجتماعی). فصلنامه علمی ترویجی اخلاق. سال دوم. شمارۀ 8.
انصاری، نسرین؛ فتحی، معصومه (1995). مطالعه تطبیقی آموزش نیکوکاری به کودکان در دیدگاه اسلام و روانشناسی نوین. بنیاد خیریه راهبری آلاء. همایش ملی خیر ماندگار. نوبت اول.
بازگیر، تهمینه؛ بازگیر، زهرا. (1395). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی ابتدایی پایه اول تا سوم بر اساس اهداف آموزشی در حوزه خیر و نیکوکاری. بنیاد خیریه راهبری آلاء. همایش ملی خیر ماندگار. نوبت اول.
داورزنی، زهره. (1385). برآورد تابع مخارج مذهبی خانوارهای ایرانی به تفکیک شهر و روستا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. قم: دانشگاه مفید.
دهخدا، علی‌اکبر. (1347). لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران 
رفیع پور، فرامرز (1378). آناتومی جامعه: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی کاربردی، تهران، شرکت سهامی انتشار.
رفیع پور، فرامرز (1378). آنومی یا آشفتگی اجتماعی، تهران، سروش.
زیمل، جرج. (1372). کلان‌شهر و حیات ذهنی. ترجمۀ یوسف اباذری، نامـه علـوم اجتمـاعی، دورۀ جدید، جلد دوم، شمارۀ 3، تهران.
ساروخانی، باقر و دودمان، لیلا (1389). ساخت قدرت در خانواده و تأثیر آن در مشارکت اجتماعی در شهر شیراز، مجلۀ تخصصی جامعه‌شناسی. سال اول، شماره اول، تهران.
سبحانی نژاد. مهدی (1379). مسئولیت‌پذیری اجتماعی در برنامه‌ریزی درسی کنونی دورۀ ابتدایی ایران و طراحی برای آینده. رسالۀ دکتری دانشگاه تربیت مدرس.
سروری مجد، علی (1393). ابعاد فرهنگ احسان در قرآن و سنت. فصلنامه مطالعات فرهنگ-ارتباطات. سال پانزدهم، شماره بیست و پنجم، بهار.
السون. متیو اچ، هرنگهان. بی.آر. (1396). مقدمه­ای بر نظریه­های یادگیری. ترجمه سیف. علی، نشر دوران. تهران. چاپ شانزدهم
شاملی، عباسعلی؛ ملکی، حسن؛ کاظمی، حمیدرضا (1390)، برنامه درسی ابزاری برای نیل به تربیت اخلاقی، اسلام و پژوهش‌های تربیتی. سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان 1390، صفحه 77-98.
شیخ انصاری (1415 ق) کتاب الزکاة، ص 350.
صباغیان، زهرا (1375). ضرورت آموزش مداوم. فصلنامه آموزش بزرگ‌سالان و نوآوری. سال اول.
صداقتی فرد، مجتبی (1388). مطالعۀ بی‌تفاوتی اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن (موردپژوهش، شهر تهران). رشتۀ جامعه‌شناسی، تهران، واحد علوم و تحقیقات.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله؛ عنبری، موسی (1383). باورهای خرده‌فرهنگی و مشارکت امدادی در ایران. فصلنامه علوم اجتماعی. شماره 24، تهران.
عزتی، مرتضی (1393)، ارزیابی اثر بازارهای مالی بر بازار قرض‌الحسنه در ایران، نشریه جستارهای اقتصادی. پاییز و زمستان 1393، دوره 11، شماره 22، 155-185.
فتحی واجارگاه، کوروش (1388). اصول و مفاهیم برنامه درسی. تهران. انتشارات بال. چاپ اول.
فلاحتداری، محسن؛ بیات، حمید (1395). توجه به امور خیریه در تدوین برنامه درسی (رسمی، غیررسمی)؛ عاملی اثربخش در نیل به جامعه‌ی خیر. بنیاد خیریه راهبری آلاء. همایش ملی خیر ماندگار. نوبت اول.
قاسم پوردهاقانی، علی؛ نصراصفهانی، احمدرضا (1391)، رویکرد معنوی و برنامه‌ریزی درسی. فصلنامه پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال نوزدهم، دوره جدید، شماره 71-92: 13.
کیل برگر، گ. کیل برگر، م. (1390). من تا ما؛ یافتن مفهـوم در دنیـای مـادی، ترجمه شیخ جوادی، منیژه، تهران: سیته.
کارور، نجمه؛ خوشبخت، فریبا؛ مزیدی، محمد (1393). فهم آموزش اخلاق در مدارس ابتدایی شهر شیراز از دیدگاه معلمان پایۀ اول. مجلۀ علمی پژوهشی پژوهش‌های برنامه درسی. انجمن مطالعات برنامه درسی ایران. دوره چهارم. شمارۀ دوم. پاییز و زمستان 1393. صفحۀ 131-162.
کریم، محمدحسین؛ قائمی اصل، مهدی (1395). بررسی تأثیر آموزش ابتدایی و متوسطه بر مخارج خیر و نیکوکارانه در چارچوب یک الگوی پویای سیستمی در استان­های ایران: دوره مطالعه 1379-1393. بنیاد خیریه راهبری آلاء. همایش ملی خیر ماندگار. نوبت اول.
کلانتری، صمد؛ ادیبی، مهدی؛ ربانی، رسول؛ احمدی، سیروس (1386). بررسی بی‌تفاوتی و نوع‌دوستی در جامعه شهری ایران و عوامل مؤثر بر آن. دانشور رفتار (دوماهنامه دانشگاه شاهد). دوره چهاردهم. ش 22، ص 27-35.
گلچین، مسعود؛ حسینی، محمدرضا؛ امام علیزاده، حسین؛ مراد عناصری، علی (۱۳۹۵). تحلیل تجربی رابطه عوامل اجتماعی با گرایش به رفتارهای نوع‌دوستانه (موردمطالعه: شهروندان همدان). فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری. سال ششم. شماره نوزدهم. صفحه ۸۵ -۱۱۲.
گنجی، محمد؛ الماسی بیدگلی، احسان (1391). تبیین وضعیت نیکوکاری در بین شهروندان کاشان. مجموعه مقالات همایش ملی وقف (با تأکید بر آموزش عالی). دانشگاه کاشان.
محسنی، منوچهر (1379). بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتاری اجتماعی-فرهنگی در ایران. تهران. انتشارات شورای فرهنگ عمومی.
مشکینی، میرزاعلی (1392). مصطلحات الفقه، ص 280 – 281، نشر بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
مصباح، محمدتقی (1386). اخلاق و عرفان اسلامی. فصلنامه معرفت. شماره 118. 15-7.
مکارم شیرازى، ناصر (1374)، تفسیر نمونه. تهران. دار الکتب الإسلامیة. 1374 ش.
مکتبی، غلام‌حسین (1375). بررسی تحول اخلاقی و نوع‌دوستی در دانشجویان تیزهوش و مستعد دانشگاه‌های تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانشناسی. دانشگاه تربیت مدرس.
ملکی، حسن (1382). رویکرد تلفیقی به برنامه درسی. تهران. انتشارات اولیاء و مربیان.
موسی پور، نعمت‌الله (1391). ترویج فرهنگ ایثار و شهادت به کمک برنامه درسی در دوره ابتدایی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی. دوره پنجم. شماره 3. پاییز 1391، صص 126-103.
میرزاپوری، جابر (1396). بررسی جامعه‌شناسی بی‌تفاوتی اجتماعی در ایران (موردپژوهش، شهر بابل). رساله دوره دکتری جامعه‌شناسی، تهران. دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
نجفی جواهری، شیخ محمدحسن (1404 ق). جواهر الکلام. ج 35. ص 316-317
هاشمی شاهرودی (1392 ش) فرهنگ فقه، ج 5، ص 65
یعقوبی، ابوالقاسم؛ حسینی اصل نظرلو، مریم (1392). پیش­بینی شادی بر اساس بخشودگی، نوع‌دوستی و معنا در زندگی. فصلنامه پژوهش­های روان­شناسی اجتماعی. دوره 3. شماره 11.
Andreoni, J. (2015). Charity and Philanthropy, Economics of International of the Encyclopedia Social & Behavioral Sciences, 2nd edition, 3, 358-363.
Baron, R. (1987). Sosial Psychologhy: Understanding Human Inerraction. Published by Allyn and Bacon, Boston.
Cheek, D. W., Kramarek, M., & Rooney, P. (2015). Charity and Philanthropy: Overview.
Clarke, M. (2013).Understanding the nexus between religion and development. Handbook of Research on Development and Religion, 1-16.
Coffield, K. E. (1981). Student apathy: A Comparative Study. Teaching of Psychology, 8: 1.
Coles, R. (1996). "Remember deuty to others in Teaching Responsibility", Curmculum review: p.7.
Defourny, J., & Nyssens, M. (2017). Fundamentals for an international typology of social enterprise models. VOLUNTAS: International Journal of Voluntary and Nonprofit Organizations, 28 (6), 2469-2497.
Funkhouser, S. (2011).Theory of mind, temperament and prosocial behavior in preschoolers. Union College.
Goby, V. P., & Nickerson, C. (2016). Conceptualization of CSR among Muslim consumers in Dubai: evolving from philanthropy to ethical and economic orientations. Journal of Business Ethics, 136 (1), 167-179.
Goodman, R. (1997).The strengths and difficulties questionnaire:A research note Psychology Thesis. Journal Of Child Psychology and Psychiatry, 38 (5), 581-586.
Hay, D. F. & Cook, K. V. (2007). The transformation of prosocial behavior from infancy to childhood. In C. A.
Hay, D. F. Hudson, K. & Liang, W. (2010). Links between preschool children’s prosocial skills and aggressive conduct problems: The contribution of ADHD symptoms. Early Childhood Research, 501-493, Quarterly, 25.
Janson, L. A. & Jackson, H. J (2011). Earlymaladaptive schemasin personality disorder individuals .Journal of Personality Disorders, 18,467-478.
Kochanska, G. (1993). Toward a synthesis of parental socialization and child temperament in early development of conscience. Child Development, 64, 325-347.
Marsh, D. Therese, O. T. & Su, J. (2007). Young people and politics in the UK: Apathy or Alienation? PALGRAVE MACMILLAN, Houndmills, Basingstoke, Hampshire RG21 6XS and 175 Fifth Avenue, New York, N.Y.
McGinleey, M. & Carlo, G. (2007). sides Two the coin same, relations prosocial between and physically. Journal of Youth and Adolescence, 36, 337-350.
McKeever, B. S. (2015). Public Charities, Giving, and Volunteering. Urban Institute, Centeron Non profits and Philanthropy.
Nakamura, M. & Watanabe-Muraoka, A. M. (2006)."Global social Responsibility: developing a scale for senior high school students in Japan , International journal for the advancement of counselling, Vol. 28. No. 3: 213-226.
Peterson, C & .Seligman, M. E. P) .2004). Character strengths and virtues: A handbook and classification. Washington, DC: AmericanPsychological Association.
Powell, D. (2015). ‘Part of the Solution’?: Charities, Corporate Philanthropy and Healthy Lifestyles Education in New Zealand Primary Schools. PhD diss., Charles Sturt University.
Power, S., & Taylor, C. (2018). The mainstreaming of charities into schools. Oxford Review of Education, 44 (6), 702-715.
Putnam, R. D. (2001). Bowling Alone: the collapse and revival of American community, Simon and Schuster, New York.
Seligman, M. E. P, Csikszentmihalyi, M. (2002). Positive Psychology: An introduction. American Psychologists, 14-55.
Spinrad, T. L. & Stifter, C. A. (2006). Toddlers' empathy-related responding to distress: Predictions from negative emotionality and maternal behavior in infancy. Infancy,10, 97-121.
Yu-Mei, T. Master De-Yin S. (2009). From Charity Relief to Environmental Sustainability: cross-religious practices of sustainability promoted by Taiwan Tzu Chi. Old Building, London School of Economics (LSE).