ارزیابی ظرفیت کتاب‌های درسی ریاضی دوره متوسطه اول در ترویج یادگیری عمیق مفاهیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 آموزش‌ و پرورش بیرجند

2 بخش آموزش ریاضی - دانشکده ریاضی و کامپیوتر - دانشگاه شهید باهنر کرمان- کرمان- ایران

3 عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام نور

چکیده

در این مقاله، یک پژوهشِ تحلیل محتوا گزارش می­شود که هدف آن بررسی میزان توجه به یادگیری عمیق مفاهیم ریاضی در کتاب‌های درسی ریاضی دوره متوسطه اول است. بر این اساس محتوای سه سرفصلِ اعداد، اعمال و جبر از سه کتاب ریاضی هفتم، هشتم و نهم برای تحلیل انتخاب شد. در فرآیند تحلیل، هر مسئله به‌عنوان یک واحدِ تحلیل در نظر گرفته شد. چارچوب نظری از ادبیات پژوهشی مرتبط با هدف اخذ شد و پس از جرح و تعدیلِ چارچوب، مسائل از نظر چهار معیارِ «پیچیدگی رویه‌ای»، «نوع فرآیند حل»، «تکرار» و «تمرین/کاربرد» بررسی شدند. نتایج نشان داد که در معیار اول، در هر سه کتاب، تقریبا 80 درصد مسائل در طبقه­ی «پیچیدگی رویه‌ای پایین» بود؛ در معیار دوم، در دو کتاب پایه­ی هشتم و نهم، حدود 90 درصد مسائل با «استفاده از رویه­ها» قابل حل بودند و این میزان برای کتاب پایه­ی هفتم به 80 درصد می­رسید؛ در معیار سوم و چهارم نیز در هر سه کتاب، مسائل عمدتا در طبقات «تکرار» (60 درصد)  و «تمرین» (90 درصد) قرار گرفتند. در مجموع، نتایج تحلیل مسائل سه کتاب نشان داد که در سرفصل­های اعداد، اعمال و جبر، میزان تکرارِ تمرین‌های کمتر پیچیده که با استفاده از رویه‌های از قبل آموخته شده قابل حل هستند، زیاد است. این امر نشان می‌دهد که کتاب‌های درسی ریاضی متوسطه اول، با اهداف برنامه درسیِ قصد شده فاصله دارند و بیشتر بر یادگیری به روش تکرار و تمرین تکیه می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Capacity of Junior Secondary Math Textbooks to Enhance Deep Learning

نویسندگان [English]

  • MohhamadMahdi Dorri 1
  • Abolfazl Rafiepour 2
  • Fatemeh Dorri 3
1 Ministry of Education , Birjand
2 Room 267- Mahani Building- Faculty of mathematics and computer- Shahid Bahonar U Pajohesh Sq. - 22 Bahman Blv.- Kerman- Iran.
3 Payamnoor University
چکیده [English]

In this paper, a content analysis study is reported seeking to assess lower secondary math textbooks with regard to deep learning of mathematical concepts. Accordingly, three topics from the seventh, eighth and ninth grade math textbooks were selected for this content analysis, namely arithmetic, algebra and numbers. During the procedure for this content analysis, each problem was considered as an analysis unit. Theoretical framework derived from the literature and modified to investigate the textbook problems with four criteria: procedural complexity, type of solving processes, the degree of repetition, Exercise/Application. The results showed that with the first criterion, almost 80% of all three textbooks’ problems were in the "low procedural complexity" category; With the second criterion, 90% of the eighth and ninth grade textbooks’ problems could be solved with the solving process "using procedures", while this proportion was 80% for the seventh grade textbooks problems. With the third and fourth criteria, in all three textbooks, the problems were mainly categoized as "repetition" (60%) and "exercise" (90%). To sum up, the results of the analysis showed that in the mentioned topics, there were a high number of low complexity exercises that can be solved by using pre-learned procedures. As a result, it could be deduced that lower secondary math textbooks are far from the intended curriculum objectives and rely further on learning through drill and practice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • textbook analysis
  • deep learning
  • relational understanding
  • procedural understanding

مراجع

احمدپور، فاطمه؛ فدایی، محمدرضا؛ رفیع­پور، ابوالفضل. (1396). لزوم بازاندیشی در محتوای کتاب­های درسی ریاضی پایه هفتم و هشتم از منظر استدلال و اثبات. فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. سال دوازدهم. شماره 46. پاییز 96.
اصلانی، ابراهیم. (1397). خیز و افت تیمز و پرلز در ایران. مجله رشد مدیریت مدرسه. دوره­ی شانزدهم. شماره 3. بهار 97.
ون­دوویل، جان اِ. (2001). توسعه فهم و درک (قسمت اول و دوم). ترجمه­ی سپیده چمن­آرا. مجله رشد آموزش ریاضی. سال بیستم. شماره 73 و 74. پاییز و زمستان 82.
دهقان، هادی؛ حسن خانی، عباس. (1393) میزان توجه اولین کتاب ریاضی متوسطه (پایه هفتم) به سطوح مختلف اهداف آموزشی از دیدگاه اندرسون؛ مجله رشد آموزش ریاضی. دوره 32. شماره 2. زمستان 93.
رفیع­پور، ابوالفضل، گویا، زهرا (1389). ضرورت و جهت تغییرات در برنامه درسی ریاضی مدرسه­ای در ایران از دیدگاه معلمان. فصلنامه نوآوری­های آموزشی، سال نهم، شماره­ی 33، بهار 89.
گویا، زهرا. حسام، عبدالله. (1384). نقش طرحواره­ها در شکل­گیری بدفهمی‌های ریاضی دانش‌آموزان. مجله رشد آموزش ریاضی. دوره 23. شماره 2. زمستان 84.
مرکز اسناد و مدارک علمی، وزارت آموزش و پرورش. (1390). «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش». وزارت آموزش و پرورش.
مرکز اسناد و مدارک علمی، وزارت آموزش و پرورش. (1391). «سند برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران». تهران: مؤلف.
ملکی، حسن. دلاور، علی. احمدی، غلامعلی. حاجی تبار، محسن. (1392)، بررسی میزان همخوانی برنامه درسی قصد شده، اجرا شده، و کسب شده مطالعات اجتماعی سال اول دبیرستان. فصلنامه روان‌شناسی تربیتی، سال هشتم. شماره 27. زمستان 91.
Bell, A. (1993). Principles for the design of teaching. Educational Studies in Mathematics, 24, 5–34.
Budiansky, S. (2001). The trouble with textbooks. ASEE Prism, 10, 24–27.
Galbraith, P. (2007). Beyond the low hanging fruit. In Modelling and Applications in Mathematics Education (pp. 79-88). Springer, Boston, MA.
Hiebert, J., Gallimore, R., Gamier, H., Givvhl, K. B., Hollhlgsworth, H., Jacobs, J., Chui, A. M-Y., Wearne, D., Smith, M., Kersthlg, N., Manaster, A., Tseng, E., Etterbeck, W., Manaster, C., Gonzales, P., & Stigler, J. (2003). Teaching mathematics in seven countries: Results from the TIMSS 1999 Video Study. Washington, DC: National Centre for Education Statistics, U.S. Department of Education.
Howson, G. (2005). “Meaning” and School Mathematics. In Meaning in mathematics education (pp. 17-38). Springer, Boston, MA.
Pehkonen, L. (2004). The magic circle of the textbook—an option or an obstacle for teacher change. In M. J. Hoines & A. B. Fuglestad (Eds.), Proceedings of the 28th conference of the International Group for the Psychology of Mathematics Education (Vol. 3, pp. 513–520). Bergen: PME.
Rezat, S. (2009). The utilization of mathematics textbooks as instruments for learning. In V. Durand-Guerrier, S. Soury-Lavergne, & F. Arzarello (Eds.), Proceedings of CERME6, Lyon France. http://www.inrp.fr/editions/cerme6. 15 July 2011.
Schoenfeld, A. (2004). The math wars. Educational Policy, 18(1), 253-286.
Shield, M., & Dole, S. (2013). Assessing the potential of mathematics textbooks to promote deep learning. Educational Studies in Mathematics, 82(2), 183-199.
Stacey, K. (2003). The need to increase attention to mathematical reasoning. In H. Hollingsworth, J. Lokan, & B. McCrae, Teaching mathematics in Australia: Results from the TIMSS 1999 video study (pp. 119-122). Melbourne: ACER.
Tarr, J. E., Chávez, Ó., Reys, R. E., & Reys, B. J. (2006). From the written to the enacted curricula: The intermediary role of middle school mathematics teachers in shaping students’ opportunity to learn. School Science and Mathematics, 106(4), 191–201.
Vincent, J., & Stacey, K. (2008). Do mathematics textbooks cultivate shallow teaching? Applying the TIMSS video study criteria to Australian eighth-grade mathematics textbooks. Mathematics Education Research Journal, 20(1), 82-107.
کتاب‌های درسی
اصلاح­پذیر، بهمن؛ ایرانمنش، علی؛ بیژن­زاده، محمدحسن؛ داودی، خسرو؛ رستگار، آرش؛ ریحانی، ابراهیم؛ شاهورانی، احمد؛ عالمیان، وحید؛ نائینی، سیدمحمد کاظم. (1396). ریاضی پایه هفتم دوره اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
امیری، حمیدرضا؛ پندی، زهره؛ خسروآبادی، حسین؛ داودی، خسرو؛ ریحانی، ابراهیم؛ سیدصالحی، محمدرضا؛ صدر، میرشهرام. (1396). ریاضی پایه هشتم دوره اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
امیری، حمیدرضا؛ ایرانمنش، علی؛ داودی، خسرو؛ دلشاد، کبری؛ ریحانی، ابراهیم؛ سیدصالحی، محمدرضا؛ شرقی، هوشنگ؛ صدر، میرشهرام. (1396). ریاضی پایه نهم دوره اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب­های درسی ایران.
مطالعات برنامه درسی
دوره 14، شماره 52
خرداد 1398
صفحه 1-30

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 31 مرداد 1397
  • تاریخ بازنگری: 26 اردیبهشت 1398
  • تاریخ پذیرش: 27 خرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار