نقد رویکرد حاکم بر بخش آموزش زبان‌های خارجی در برنامه‌ درسی ملی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

چکیده

این مقاله به بررسی رویکرد زیربنایی حاکم بر بخش‌های مربوط به آموزش زبان‎های خارجی در برنامه درسی ملی ایران می‌پردازد. روش بررسی در چارچوب رویکرد روش‌شناختی «نظریه انتقادی» می‌گنجد که هدف از آن آشکار کردن و سپس نقد سویه‌های ایدئولوژیک رویه‌ها و عملکردهای تربیتی در نظام‌های رسمی آموزشی است. داده‌ها از راه مطالعه‌ اسنادی و جستجو در پایگاه‌های اطلاع‌رسانی رسمی به دست آمده‌اند. نتیجه‌ بررسی حاکی از آن است که بخش‌های مربوط به آموزش زبان‌های خارجی در برنامه درسی ملی به دلیل توجه بیشتر به نظریه‌های نوین آموزش زبان دارای نقطه قوت است و از این‌رو  پیشرفت در آن به چشم می‌خورد، اما هم‌زمان از دو مشکل بنیادین نیز رنج می‌برد: 1. قرار داشتن در سپهر ایدئولوژیک اسناد بالادستی؛ به ویژه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، 2. بی‌توجهی به کسری هنجارمندی موجود در نظریه‌های آموزش زبان که برنامه درسی ملی بر پایه آنها استوار شده است؛ چنان‌که آن را از وجوه اخلاقی و هنجارین تهی می‌سازد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critique on the Approach of Foreign Language Education Section in Iran National Curriculum

نویسنده [English]

  • Nassereddinali Taghavian
Institute for Social and Cultural Studies
چکیده [English]

This article examines the underlying approach of Iran National Curriculum to foreign language education. To this aim, it is necessary to refer to higher ranking writs such as ‘The Writ of Fundamental Development of Education’. The methodological approach of this article is ‘critical theory’, which seeks to reveal and criticize the ideological aspects of educational settings and practices. The data are mainly collected from the official documents about education, which have been obtained through library and data-base searching. The results of data analysis show that those parts of National Curriculum that are related to foreign language education have the advantage of taking into account the new theories of language education. However, at the same time it suffers from two crucial problems: 1) being affected by the ideological sphere of higher ranking writs, and 2) ignoring the normativity deficit inherent in the theories of language education which National Curriculum refers to. Therefore, the whole approach of National Curriculum to language education lacks the moral and normative aspects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • language education
  • National Curriculum
  • critique of ideology
آشوری، داریوش. (1389). دانشنامه سیاسی. تهران: انتشارات مروارید.
باقری، خسرو، با همکاری نرگس سجادیه و طیبه توسلی. (1389)؛ رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم.
بایزیدی، شهین. (1378). مقایسه روش ارتباطی با روش سنتی در آموزش متون آلمانی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس: تهران، دانشکده‌ی علوم انسانی.
دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش (1391). برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. مصوبه اسفند 1391. تهران: شورای عالی آموزش و پرورش با همکاری سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390الف). سند تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت عمومی جمهوری اسلامی ایران. مصوبه مهر 1390.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی (1390ب). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران.
تقویان، ناصرالدین‌علی. (1393الف). تبیین فلسفی آموزش زبان‌های خارجی بر بنیاد نظریه‌ کاربردشناسی جهانی و کنش هم‌رسانشی. پایان‌نامه دکتری. تهران: دانشگاه خوارزمی.
تقویان، ناصرالدین‌علی، یحیی قائدی، سعید ضرغامی، جواد غلامی. (1393ب).  «کاربردشناسی تجربی و کسری هنجارمندی بهره آموزش زبان خارجی از نظریة کاربردشناسی عام». فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای. دوره 6، شماره 3، صفحات 77 تا 116.
حسینی‌خواه، علی، محمود مهرمحمدی، هاشم فردانش، رامین اکبری. (1392). «مطالعه تطبیقی برنامه درسی آموزش زبان انگلیسی در ایران و سوئد با تأکید بر دوره متوسطه». فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران. سال هشتم، شماره 31.
خداشناس توکلی، مطهر. (1383). آموزش به منظور استنباط و تعامل معنا در کلاسهای انگلیسی به عنوان زبان خارجی بر پایه آموزش نقادانه. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا: دانشکده‌ی زبان‌های خارجی.
داوری، حسین. (1385). امپریالیسم یا تفاهم جهانی: آموزش زبان انگلیسی در عصر جهانی شدن از منظری ایرانی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه پیام نور.
دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی. (1389). راهنمای برنامه درسی ملی. گروه زبان‌های خارجی.
سازمان مدارس غیردولتی و توسعه مشارکت‌های مردمی، وزارت آموزش و پرورش. (1390). در:http://www.dmgh.medu.ir/IranEduThms/theme2/cntntpge.php?pgid=99&rcid=36
سرکار حسن خان، حسین. (1377). کاربرد روش ارتباطی در آموزش زبان آلمانی (در ایران). پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت مدرس تهران: دانشکده‌ی علوم انسانی.
عنانی سراب، محمدرضا. (1389). «راهنمای برنامه درسی زبان‌های خارجی دوره متوسطه: فرصت‌ها و چالش‌های تولید و اجرای برنامه». فصلنامه نوآوری‌های آموزشی. شماره 35، سال نهم.
عالی، مرضیه؛ مرضیه دهقانی؛ راحله حجی زواره‌ای. (1395). « هژمونی فرهنگی در برنامه درسی پنهان متون بین‌المللی آموزش زبان انگلیسی». فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران: شماره 43، صص 21 تا 46.
غیاثیان، مریم‌السادات؛ فرشته سراج، مسعود بحرینی. (1395). «تحلیل محتوی کتاب درسی زبان انگلیسی پایه نهم بر اساس فرهنگ و هویت ایرانی‌ـ‌اسلامی». فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران: شماره 43، صص 125 تا 144.
فتاحی میلاسی، عزیزالله. (1381). تأثیر آموزش فرا منظور شناسی آشکار بر روی درک و تولید کنش گفتاری دانشجویان ایرانی زبان خارجی انگلیسی. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشکده‌ی زبان‌های خارجی.
فراست‌خواه، مقصود. (1389). «برنامه درسی مستور و معکوس در آموزش و پرورش امروزی ایران». نشریه آیین، شماره 32 و33، آبان 1389.
فراست‌خواه، مقصود. (1390). «پس‌افتادگی نظام آموزش رسمی ما از زیست‌جهان اجتماعی». منتشرشده در وبلاگ مقصود فراست‌خواه به نشانی  Farasatkhah.blogsky.com(دسترسی در خرداد 93).
فولادی، علیرضا. (1375). بررسی برخی عوامل موثر در آموزش زبان خارجی و یا دوم. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی.
قائدی، یحیی. (1387). گزارش نهایی بررسی تحقیقات انجام‌شده در خصوص مسائل آموزش و پرورش ایران ناظر بر حوزه برنامه درسی. تهران: سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.
کیانی، غلامرضا، حسین نویدی‌نیا، محمد مؤمنیان. (1390). «نگاهی دوباره به رویکرد برنامه درسی ملی نسبت به آموزش زبان‌های خارجی». فصلنامه پژوهش‌های زبان و ادبیات تطبیقی. شماره 2، تابستان 1390.
معتمدالشریعتی، جواد. (1370). بررسی نظری و میدانی برخی عوامل مؤثر در آموزش زبان خارجی بویژه در سنین 7 تا 18 سالگی در سخنگویان فارسی زبان. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد: دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی.
موسی‌پور، نعمت‌الله. (1396). «دولتی بودن یا ملی بودن؟: بنیادهای فرهنگ آموزش و برنامه درسی در ایران معاصر». فصلنامه مطالعات برنامه درسی ایران: شماره 45، صص 1 تا 28.
    
Altusser; Louis. (1971). “Ideology and Ideological State Apparatuses”. Lenin and Philosophy and Other Essays. London: New Left Books.
Bernstein, Basil. (1977). “Class, Codes and Control”; Vol. 1. Theoretical Studies Towards a Sociology of Language. London: Taylor & Francis.
-----. (1996). Pedagogy, Symbolic Control and Identity: Theory, Research, Critique. London: Taylor & Francis.
Bourdieu, Pierre. (1986). “The Forms of Capital”. J. Richardson (ed.). Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. New York: Greenwood Press.
Bowles, Samuel & Herbert Gintis. (1976). Schooling in Capitalist America. New York: Basic Books.
Brookfield, Stephen D.; 2005; The Power of Critical Theory for Adult Learning and Teaching; New York: Open University Press.
Budd, John M. (2008). “Critical Theory”. In The Sage Encyclopedia of Qualitative Research Methods, edited by Liam M. Given, London: Sage Publication.
Freire, Paulo. (1985). The Politics of Education. London: McMillan.
-----. (1986). Pedagogy of the Oppressed. New York: Continuum Publishing.
Godazgar, Hossein. (2001). “Islamic Ideology and its Formative Influence on Education in Contemporary Iran”. Economia, Sociedad Y Territorio. Vol. III, no. 10, 2001, p.p. 321- 336.
Gramsci; Antonio. (1971) Selections from Prison Notebooks. London: Lawrence & Wishart.
Habermas, Jürgen. (1973). Theory and Practice. Boston: Beacon Press.
Mauthner, N., & Doucet, A. (2003). “Reflexive accounts and accounts of reflexivity in qualitative data analysis”. Sociology, 37, 413–431.
Mehran, Golnar. (1990). “Ideology and Education in the Islamic Republic of Iran”. Compare: Vol. 20, Issue 1, 1990; p.p. 53- 65.
Ostovar Namaghi, Seyyed Ali. (2006). “Forces Steering Iranian Language Teachers’ work: A Grounded Theory”. The Reading Matrix: Vol. 6, No.2, September 2006.
----. (2010). “Parameters of Language Teaching in the Context of High Schools of Iran: A Data-first Approach”. The Asian EFL Journal Quarterly: Vol. 12, Issue 2, June 2010, pp. 213-234.
-----. (2011). “Teaching as a Disciplined Act: A Grounded Theory”. Journal of Language Teaching and Research: Vol. 2, No.4, pp. 837-843, July 2011.
-----. (2012). “Constraints on Language Teacher Autonomy: A Grounded Theory”. TESL Reporter: Vol. 44, Issue 1., pp. 37ff.
Peivandi, Saeed. (2008). Discrimination and Intolerance in Iran’s Textbooks. Washington D.C: Freedom House Publications.
Mauthner, N., & Doucet, A. (2003). “Reflexive accounts and accounts of reflexivity in qualitative data analysis”. Sociology, 37, 413–431.