برده‌پروری یا بنده ‎پروری؟ آموزش و برنامه درسی ایران در قرن چهاردهم چه راهی را طی کرده و به کجا رهسپار است؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد برنامه‏ریزی درسی، گروه علوم تربیتی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس.

چکیده

چکیده: تربیت نوین در ایران طی قرن چهاردهم تحت شرایط جهانی و خواست عمومی بدست حکومت‏های مستقر گسترش یافت. در بررسی جوانب این موضوع، چهار بعد اساسی «مدرسه و موقعیت آموزش»، «محتوا و برنامه آموزش»، «معلم و کنشگر آموزش» و «برنامه‎ریزی درسی و علم آموزش» تشریح و آشکار شد که این ابعاد دارای وضعیت متفاوتی در دو نیمه قرن در دو حکومت مستقر بوده‎اند. باوجوداین، در سراسر قرن چهاردهم، با اندک تفاوت‎هایی در شدت عمل، آنچه محور تمام فعالیت‎های آموزش و پرورش قرار گرفت، تلاش برای توسعه و ترویج «فرهنگ تبعیت» بود که در نیمه اول مبتنی بر فرایند اطاعت و در نیمه دوم مبتنی بر فرایند حماقت دنبال شد. شواهد نشان می‏دهد عمل بر آن منطق نمی‏تواند موثر و مقبول واقع شود؛ هر چند که تحت فشار قدرت حکومت استمرار یابد. آنچه لازم است محترم شمرد «دانایی واقعی» است که برآیند علم می‎باشد و با بکارگیری علم آموزش بدست می‏آید.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Slavery? What is the Path of Education and Curriculum in Iran in the Fourteenth Century and Where is it Headed?

نویسنده [English]

  • Nematollah Mousapour
hormozgan University
چکیده [English]

Modern education in Iran was expanded during the 14th century under universal conditions and public will by established governments. In examining the aspects of this issue, four basic dimensions of "educational situation and school", "content and curriculum", "teacher and education activist" and "curriculum planning" were explained and it was revealed that these dimensions had different status in two halves. However, throughout the 14th century, what became the centerpiece of all education activities was the attempt to develop and promote a "culture of adherence" that was pursued in the first half based on the obedience process and in the second half based on the process of stupidity. Evidence suggests that the practice of that logic cannot be effective and acceptable, even if it persists under the pressure of the government's power. What is needed is respect for "real knowledge", which is the result of science and is achieved using the science of education.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran's Modern Education
  • Achievements of Modern Education
  • Culture of Adherence
  • Processes of Obedience and Stupidity
آل احمد، جلال. (1337): مدیر مدرسه، تهران: انتشارات فردوسی.
آملى، سید حیدر (1368): جامع الأسرار و منبع الأنوار، تهران: مرکز انتشارات علمى و فرهنگى.
اسکینر، بی. اف. (1364): فراسوی آزادی و منزلت؛ ترجمه محمدعلی برادران رفیعی، تهران: سکه.
الماسی، علیمحمد. (1386) تاریخ آموزش و پرورش در اسلام و ایران، تهران: امیرکبیر.
اشپربر، مانس (1374). بررسی روانشناختی خودکامگی، ترجمه علی صاحبی، تهران: روشنگران
امانی طهرانی، محمود. (1400): «مصاحبه با دبیر کل شورای عالی آموزش و پرورش»: https://paydarymelli.ir/fa/news/66729/
بهمن بیگی، محمد. (1351): «پیشرفت‌های آموزش و پرورش ایران در سال‌های پس از انقلاب سفید: آموزش عشایر در ایران»؛ ماهنامه آموزش و پرورش (تعلیم و تربیت)، شماره ۶۱، مهرماه.
پیردیگار، ژان؛ کاد، برنارهور و ریشار، یان. (1396): ایران در قرن بیستم: بررسی اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در یکصد سال اخیر، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: نشر البرز.
پهلوی، محمدرضا.(1356): به سوی تمدن بزرگ، تهران: مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی
پهلوی، محمدرضا. (2007): به سوی تمدن بزرگ، لس آنجلس (چاپ سوم)، کتاب و انتشارات پارس. 
پهلوی، محمدرضا. (1379): پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان. چاپ 11؛ تهران: زریاب.
تافلر، الوین ل. (1378): موج سوم، ترجمه شهیندخت خوارزمی، تهران: نشر نو.
تایلر، رالف. (1354): اصول اساسی آموزش و برنامه درسی. ترجمه کظیمی، تهران: سازمان کتابهای درسی ایران.
حکیمی، محمدرضا. (1392): منهای فقر، تهران: علمی فرهنگی الحیاه.
خامنه‎ای، علی. (1391). «من انقلابی‎ام»، farsi.khamenei.ir  (دریافت: اردیبهشت 1401).
خمینی، سیدروح‌الله. (1358): صحیفه نور، جلد 1، ص 273.
خمینی، سیدروح‌الله. (1359): صحیفه نور، جلد 10، ص 55.
دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1390): سند تحول بنیادی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران. تهران:
دهخدا، علی‌اکبر. (1396): چرند و پرند، تهران: نشر ثالث.
راوندی، مرتضی. (1383): سیر فرهنگ و تاریخ تعلیم و تربیت در ایران و اروپا، تهران: نگاه.
رشدیه، شمس الدین. (1362): سوانح عمر، تهران: تاریخ ایران.
رنانی، محسن. (1399): «حس نسبت و توسعه»، تارنمای رسمی محسن رنانی: renani.net/index.php/text
ریاحی، دکتر. (1342): «داستانی به نام کتاب درسی»، ماهنامه آموزش و پرورش، شماره 4، سال 33.
روشن، امیر. (1386): «علی شریعتی و الیناسیون فرهنگی»؛ پژوهش علوم سیاسی، شماره 4.
زمانیان، ... (1400):
ستاد اجرایی تغییر بنیادی آموزش و پرورش. (1367): کلیات طرح تغییر بنیادی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، تهران: دبیرخانه.
سریع‎القلم، محمود. (1401): «جایگاه ضعیف EQ در زندگی ما»؛ وب سایت دکتر محمود سریع‎القلم به نشانی sariolghalam.com
شاه‎حسینی، روشینا. (1393): طراحی مدرسه هنر و معماری در شهر تهران با رویکرد بازخوانی معماری سنتی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی
شمس تبریزی، خواجه شمس‎الدین محمد. (1396): مقالات شمس، به کوشش محمدعلی موحد، تهران: خوارزمی
شورای عالی آموزش و پرورش. (1391): برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران. تهران، دبیرخانه شورایعالی آموزش و پرورش.
صدیق، عیسی. (1354): تاریخ فرهنگ ایران، از آغاز تا زمان حاضر؛ تهران: دانشگاه تهران.
فیدمن، جیمز و فریگر، رابرت. (1399): شخصیت و رشد شخصی. ترجمه جمشید آذرپور و هامایاک آوادیس یانس. تهران: رشد.
طالب، مهدی و موسی‌ عنبری، «دلایل ناکامی نظام برنامه‌ریزی توسعه در ایران عصر پهلوی دوم»، مطالعات جامعه‌شناختی، بهار 1385، ش 27، ص 181 - 204،
عسگرخانی، ابومحمد. (1400): «ربودن قلب‏ها و شستشوی مغزها»؛ http://www.ghatreh.com/news/nn9066761/
کاتوزیان، همایون. (1385): هشت مقاله در تاریخ و ادب معاصر، تهران: نشر مرکز.
کرونین، استفانی. (1400): رضا شاه و شکل گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: جامی.
مازلو، آبراهام (1366): انگیزش و شخصیت؛ ترجمه احمد رضوانی تهران: رشد.
مجلس شورای اسلامی (1369): «قانون متعهدین خدمت آموزش و پرورش»، https://rc.majlis.ir/fa/law/search
مجلس شورای ملی (1312): قانون توسعه دانشسراها (1312)، https://rc.majlis.ir/fa/law/search
ملکیان، مصطفی. (1400): «آموزش و پرورش ما برده‎پرور است»؛ مراجعه شود: fardanews.com/fa/news
ملکیان، مصطفی. (1395): دین، معنویت و روشنفکری دینی، تهران: پایان، چاپ چهارم.
مناشری، دیوید. (1397): نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمه محمدحسین بادامچی و عرفان مصلح، تهران: حکمت سینا.
موسی پور، نعمت‌الله. (1398)؛ «یگانه ‌سازی دو رویکرد در تربیت معلم ایران: نقدی بر اساسنامه دانشگاه فرهنگیان»، فصلنامه تعلیم و تربیت، 26 (138)، 13 - 38).
موسی پور, نعمت الله. (1396). «دولتی بودن یا ملتی بودن؟: بنیادهای فرهنگ آموزش و برنامه درسی در ایران معاصر». فصلنامه مطالعات برنامه درسی، 12(45)، 1-28.
موسی‎پور، نعمت‎الله. (1392: «انتظارات تربیتی رهبری جنبش اسلامی در دهه چهل و پنجاه شمسی»؛ دایره‏المعارف جنبش‎های اسلامی (جلد سوم): صص 69-94.
موسی‌پور، نعمت‌الله. (1390): «قانون اساسی معارف؛ بنیاد رویکرد برنامه‌ریزی درسی متمرکز در نظام آموزشی ایران»؛ فصلنامه مطالعات برنامه درسی، شماره 20، 124-83.
موسی‌پور، نعمت‌الله. (1387): «برنامه ریزی درسی در ایران معاصر»؛ فصلنامه تعلیم و تربیت، شماره 96، 124-83.
ناصرالملک، ابوالقاسم خان و ایروانی، محمدآقا. (1380): دو رساله درباره انقلاب مشروطیت ایران، به تصحیح: روزبه زرین‌کوب و عبدالحسین زرین‎کوب؛ تهران: اسناد ملی ایران.
هاشمی رفسنجانی، اکبر. (1346): امیرکبیر قهرمان مبارزه با استعمار. تهران: امیرکبیر.
Fitzgerald, Tanya (2020): Handbook of historical studies in education. Debates, tensions, and directions, Singapore: Springer Nature.
Rury, John L. and Tamura, Eileen H. (2019): The Oxford handbook of the history of education, Oxford University Press.
Schiro, Michael Stephen. (2022): Curriculum Theory: Conflicting Visions and Enduring Concerns, 2nd Edition 2nd Edition, SAGE Publishing.